Теолингвистический анализ религиозных тем, поднимаемых в жырах Кабылисы
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS.2022.v30.i2.r5Ключевые слова:
traditions, religion, zhyrau, worldview, poet, Islam, personality, independence.Аннотация
Қазақ даласында өзінің даналық ойы және шешендігімен танылып, ерекшеленген тарихи тұлғалар өте көп. Олардың ұрпаққа мәдени мұра ретінде қалдырған жырлары мен даналық ойлары арнайы және жан-жақты зерттеуді талап етеді. Өйткені тарихымыздың төл деректері қатарына жататын халық ауыз әдебиетінде сол тарихи кезеңдегі оқиғалар мен қоғамдық қатынастардың ерекшеліктері толыққанды сипатталады. Мұндай өзіндік ерекшеліктері бар тарихи тұлғалар қатарына Қабылиса жырауды да жатқызуымыз орынды. Өйткені Қабылиса жырлары арқылы ХVІІІ-ХІХ ғасырлардағы дәстүрлі қазақ қоғамының даму ерекшеліктері, қазақ халқының дүниетанымы сынды маңызды мәселелерден мәліметтер береді. Әрине Қабылиса сынды жыраулардың шығармашалығында ерекше көңіл аударылған тақырыптардың бірі дін мәселесі болып табылады. Біз аталған ғылыми-зерттеу жұмысымыз барысында Қабылиса жыраудың шығармаларын деректік талдау арқылы, оның діни білімінің жоғары болғандығын дәлелдейтін боламыз. Бүгінгі таңда зерттеушілер тарапынан тарихта өзіндік орны Қабылиса сынды ақындар мен жыраулар шығармасындағы діни тақырыптарды талдау ерекше қызығушылық тудырып отыр. Дәстүрлі сенімнің негіздерін танып, ислам дінінің негізгі түсініктерін халыққа ыңғайлы етіп жеткізе білген ғұламаларымыздың даналық сөздері мен жырлары бүгінгі ғылыми-зерттеу жұмыстары үшін тың бағытқа айналуы орынды. Ұрпақтар сабақтастығының ғылыми негіздерін қалыптастыру арқылы ғана дәстүрлі сенімнің тарихи келбетін сипаттауға болады.
Түйін сөздер: салт-дәстүр, дін, жырау, дүниетаным, ақын, ислам, тұлға, тәуелсіздік.
Библиографические ссылки
Ahmad ibn Khanbal al al-Sha'aybani (1998). Musnad Ahmad ibn Khanbal [Musnad Ahmad ibn Khanbal]. Beirut: Alam l-kutub, 467 b.
Adіlbaeva Sh (2011). Hadis – gurpymyz, sүnnet – saltymyz [Hadith is our tradition, Sunnah is our tradition]. Almaty; Islam mәdenietі men bіlіmіn қoldau қory. 280 b.
Auezov M.O (1959). Ar zhyldar oilary [Thoughts of different years]. Almaty. 371 b.
Zharmukhamedov M (1991). Aitystyn damu zholy [The way of aitys development]. Almaty. 414 b.
Zholdasbekov M (2008). Asyl arnalar [Noble channels]. Almaty. 320 b.
Zhyr atasy – Қaban zhyrau (2011) [The ancestor of the song is Kaban Zhyrau]. Almaty. 240 b.
Imam әn-Nәsәi (2001). Әs-Sunan әl-kubra [Әs-Sunan әl-kubra]. Bejrut: Muassasatu әr-risala. 9 t. 429 b.
Kopabaev O., Dauіtuly S (2010). Қaban zhyrau [Қaban zhyrau] // Egemen Қazakhstan gazetі. 13 kazan
Mukhitdinov R.S (2018). Kazakh tіlіndegі islam dіnі sozderіnіn koldanylu tarihy [History of the use of Islamic words in the Kazakh language]. Astana: «Ruhani kundylyktardy koldau kory» korporativtіk kory, 260 b.
Mukanov S (1974). Halyk murasy [People's heritage]. Almaty. 236 b.
Oraz Ismajyl (2014). Zhyr atasy Қaban zhyrau [The beginning of the song is Kaban Zhyrau]. Almaty. 173 b.
Sypyra, Asanqaıgy, Qaztugan, Dospanbet, Şalkıiz, Būqar Qalqamanūly, t.b. şyğarmalary. (Aqyndar amanaty). (2014). Almaty: «NūrlyPress.kz». 288 b.
Tursynov E (1974). Kazak auyz adebietіn zhasaushylardyn bairgy okіlderі [Ancient representatives of the Kazakh oral literature]. Almaty. – 139 b.
Ysmajylov E (1996). Zhambyl zhane halyk akyndary [Zhambyl and folk poets]. Almaty. 240 b.
https://www.inform.kz/kz/kaban-kabylisa-zhyrau-asanuly_a2188709
