Political and religious struggle of Islamic scholar Mubashir At-Tarazi in Egypt during 1950s of the XX century
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS.2022.v30.i2.r4Keywords:
Түйін сөздер: Эмиграция, қажылық, Түркістан, мұсылмандар, ИсламAbstract
Әбу Насыр Мүбашшир ат-Тарази (1896 - 1977) Кеңес үкіметінің Әулиеатада (қазіргі Тараз) дінге қарсы күресіне қарсы тұрды, 1930 жылы қуғын-сүргіннен аман қалу үшін амалсыз шет елге қоныс аударады. Ауғаныстанда, Мысырда эмиграттардың Түркістан азаттығы жолындағы қозғалысының жетекшісіне айналды.
Ол дін оқымыстысы, саяси қайраткер, түрік, араб және парсы тілдерінде еркін жазған қаламы жүйрік көсемсөзші-қаламгер, жалынды ақын болды. Тәуелсіздік жолында жан аямай күресіп өткен осы бір аса көрнекті тұлғаның өмір жолы, көзқарасы, еңбектері елімізде әлі де беймәлім, ескерусіз күйде қалуда. Мақаланың міндеті - ғұламаның ХХ ғасырдың 50 жылдары Мысырдағы атқарған белсенді саяси-діни күрескерлігі мен қоғамдық жұмыстарын мысалдармен дәйектеп көрсету.
Мақаланы жазу барысында ҚР Мемлекеттік Орталық мұрағат қорына өткізілген оқымыстының жеке қорындағы материалдар басшылыққа алынды. Ат-Таразидің саяси-идеалық көзқарасы, ұстанымы, көтерген мәселелері, түрлі жұмыстары сол кездегі геосаяси жағдаймен, үдерістермен байланыста тарихи және жүйелеу әдіс-тәсілдері қолданыла сараланады.
Мақаланың құндылығы - Әбу Насыр Мүбашшир ат-Таразидің саяси-діни қайраткерлігі нақтылы мол мәлімет, тың мағлұматтар негізінде сарапқа салынып, зерделенуінде.
Мақала нәтижелерінің практикалық маңыздылығы сонда келтірілген сонғы деректер Қазақстан егемендігі үшін күрестегі мұсылманшылық қозғалыс өкілдері мен эмигрант қайраткерлердің орнын, діни тұлғаларының саяси көзқарастарын, еліміздегі ислами инситуттардың даму жолдарын зерттеуге септеспек.
References
Ahat Andican (2013) Türkistan'ın Ceditçilik Dışındaki Mücadelesi. – Istanbul: Boğaziçi Yayınları. – 435.
Ахмадуллин В. А. (2016) Деятельность Советского государства и духовных управлений мусульман по организации паломничества (1944–1965 гг.): анализ исторического опыта и значение для современности: монография. – М.: Издательский дом «Исламская книга». – 208.
Документы САДУМ о паломничестве и международных связях. (1945-1956) //GARF F.6991. OP.4.D.102.Ll.1 - 113, l.109.
Керім Ш.; Абылов Т. (2021) Әбу Насыр Мүбашшир ат-Тарази өмірінің Ауғаныстандағы кезеңі. ҚазҰУ хабаршысы. Шығыстану сериясы, [S.l.], v. 99, n. 4, p. 103-112, dec. 2021. ISSN 2617-1864. https://bulletin-orientalism.kaznu.kz/index.php/1-vostok/article/view/1764. Кіру күні: 19 сәуір 2022 doi: https://doi.org/10.26577/JOS.2021.v99.i4.11.
Мухтарова Г.Д. (2007) Ислам в советском Казахстане (1917-1991 годы): дис. д-ра ист. наук. Уральск. – 310.
Центральный государственный архив Республики Казахстан, ряд 2300., строка 1, дело 348.
Reference
Abdel Nasr (1955) Foreign Affairs Vol. 33, No. 2 (Jan., 1955). – Council on Foreign Relations. – 199-211.
Abı ın-Nasr-Muvaççır ıt-Tarazı (2017) Mu‘tezile Özel Sayısı (1987). – Ankara: Ankara Dizgi Evi. – 296.
Ahat Andican (2013) The Struggle of Turkestan Outside of Jadidism. – Istanbul: Boğaziçi Yayınları. – 435. (in Turkish)
Ahmadullin V. A. (2016) Dejatel'nost' Sovetskogo gosudarstva i duhovnyh upravlenij musul'man po organizacii palomnichestva (1944–1965 gg.): analiz istoricheskogo opyta i znachenie dlja sovremennosti: monografija [Activities of the Soviet State and Spiritual Administrations of Muslims in Organizing Pilgrimage (1944-1965): Analysis of Historical Experience and Significance for the Present]. – M.: Izdatel'skij dom «Islamskaja kniga». – 208.
An-Nazirul Missriyyah” newspaper (Egyptian newsletter), 1371/1952 issued in Rabiyyul-awwal
Central State Archive Republic of Kazakhstan, row 2300. line 1, case 348 (in Russian)
Ketchley, N. (2017). Egypt in a Time of Revolution: Contentious Politics and the Arab Spring (Cambridge Studies in Contentious Politics). Cambridge: Cambridge University Press. doi: 10.1017/9781316882702
Kеrim, Sh., Abylov, T. (2021) Life and work of Abu Nasir Mubashir at-Tarazi in Afghanistan. Journal of Oriental Studies, [S.l.], v. 99, n. 4, p. 103-112, dec. 2021. ISSN 2617-1864. https://bulletin-orientalism.kaznu.kz/index.php/1-vostok/article/view/1764. Date accessed: 19 April 2022. doi: https://doi.org/10.26577/JOS.2021.v99.i4.11. (in Kazakh)
Mohamed Abd El-Wahab Sayed-Ahmed (1987) US-Egyptian relations from the 1952 revolution to the SUEZ crisis OF 1956. – London: Proquest. – 331.
Mohi El Din, Khaled (1995) Memories of a Revolution. – Cairo: The American University in Cairo Press. – 273.
Mukhtarova G.D. (2007) Islam v sovetskom Kazakhstane (1917-1991 gody) [Islam in Soviet Kazakhstan during 1917-1991]. Doctoral diss. work. Ural. – 310. (in Russian)
Noshokaty, A. (2021) The 1952 revolution: From the headlines of the time. https://english.ahram.org.eg/News/274068.aspx
Rami Ginat (1991) The Soviet Union and Egypt, 1947-1955. London School of Economics and Political Science (University of London). – 672.
SADUM documents about pilgrimage and foreign relations (1945-1956) //GARF F.6991. OP.4.D.102.Ll.1 - 113, l.109. (in Russian)
Sara Ahmed (2018) On This Day: Egypt’s Remarkable 1952 Revolution Anniversary, an-Nazirul Missriyyah” newspaper (Egyptian newsletter), 1371/1952 issued in Rabiyyul-awwal. https://egyptianstreets.com/2018/07/23/on-this-day-egypts-remarkable-1952-revolution-anniversary/
