Ежелгі түркілердің діни наным-сенімдеріндегі ырым-жоралар мен тыйым мәселесі. Традиции и запреты в древнетюркских верованиях.
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS-2015-1-2Кілттік сөздер:
әдет-ғұрып, салт-дәстүр, діни сенім, ежелгі діни наным-сенімдер, ырым-жоралар, тыйымдар, обычаи, традиции, религиозная вера, древние религиозные верования, запреты,Аннотация
Мақала көнеден бүгінгі күнге дейін келіп жеткен түркі халқының салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпын тұтастай алып қарастыратын және оның көпқырлы, көпқұрылымды екендігін негізге ала отырып, әрбір дәстүр мен салттың қай діни сенім бойынша құрылғандығын, оның сақталып, тасымалданып бүгінгі күнге жеткізілуінің маңызын қарастырады. Қазақ халқының әдет-ғұрпы мен салт-дәстүр жүйесін тұтастай қамтый отыра, оларды халқымыздың тарихи санасында орныққан және бүгінгі күнге дейін тасымалданған үлгілерін діни сенімдер мен діндер бойынша құрылымдық-функционалдық тұрғыдан жіктеледі. Жұмыстың мақсаты қазіргі кезеңдегі халқымыздағы әдет-ғұрып пен салт-дәстүр жүйесін тұтастай алып, оның барлық құрылымдарын саралай келе, ырым-жоралар мен тыйымдардың қоғам өміріндегі орыны мен шығу тегін діни сенімдер бойынша ғылыми-теориялық тұрғыдан жіктеп көрсету. В статье рассматриваются дошедшие до нас древние обычаи, традиции и обряды древних тюрков, анализируются ранние формы веровании, выявляется их связь с традиционной культурой древних тюрков, с их древними обычаями и традициями, обрядами, особенность и важность их сохранения для современной национальной культуры казахов. При раскрытии традиционной системы обычаев и традиции, обрядов казахского народа в их целостности, при выявлении их места и роли в формировании исторического сознания народа используется системно-структурный анализ. Цель данного исследования заключается в исследовании всех дошедших до современности обычаев и традиции, обрядов казахского народа, выявление их истоков и связь с древними религиозными верованиями, выявление их истинного смысла предназначения, выявление религиозных запретов, табу, их происхождение и роль в жизни общества.Библиографиялық сілтемелер
1 Назарбаев Ә.Н. Қалың елім, қазағым.– Алматы:Өнер, 1998. – 306 б.
2 Ислам мәдениеті және қазақ халқының дәстүрлері:түйісулар мен қайшылықтар// ҚР БҒМ ҒК Философия және саясаттану институтында
өткізілген дөңгелек үстел материалдары.– Алматы, 2011. – 21 желтоқсан.
3 Валиханов Ч. Полн. Собр. Соч. –T.1. – Алма-Ата: Жазушы,1984. – 385 c.
4 Мәдени философиялық энциклопедиялық сөздік/ Құрастырған Т. Ғабитов, А. Құлсариева және т.б. – Алматы: Раритет, 2004. – 320 б.
5 Аташ Б. Салт-дәстүрмен әдет-ғұрыптың қазақ руханиятын қалыптастырудағы маңызымен рөлі // Қазақ халқы руханияты қалыптасуы мен дамуының тарихи-философиялық және этномәдени
негіздері.– Алматы: ҚР БҒМ ҒК ФжСИ, 2011.– 413 б.
6 Барлыбаева Г. Ислам и мировоззрении казахских философов
// Әл-Фараби.– №1 (37). – 2012. – 74-79 бб.
7 Қазақтардағы шамандықтың қалдығы // Уәлиханов Ш. Таңдамалы.
2-бас. – Алматы: Жазушы,1985. – 560 б.
8 Олкотт М.Б. Қазақтар/ Қазақтар шетел әдебиетінде.– Алматы, 1994. – 62 б.
9 Айтқазин Т.Қ. Қазақтардың мұраты.– Алматы:Ғылым, 1994. – 96 б.
10 Монтескье. О духе законов//Антология мировой философии.
В 4-х т. – Т.2. – М.: Мысль, 1970. – 776 с.
11 Ахметов И. Қазақ спортының дамуындағы ұлттық патриотизм
идеясы: диссертация. – Алматы, 2009. – 123 б.
12 Юнг. К.Г. Дух в человеке,искусстве и литературе.– М.: ГПИ, 1996. – 243 с.
13 Жомирова У. Жүсіп Баласағұнның «құтты білік» дастанындағы
халықтық педагогика негіздері:диссертация. – Алматы, 2007. – 24 б.
14 Новейший философский словарь: 3-е изд., исправл.– Мн.: Книжный
Дом. 2003. – 1280 с.
15 Гордиенко Н.С. Основы научного атеизма: учеб. пособие для студентов пед. Инст. – М.: Просвещение, 1988. – 304 с.
16 Ежелгі көшпелілер дүниетанымы. Жиырма томдық. 1-том. – Астана: Аударма, 2005. – 496 б.
17 Кишибеков Д., КишибековТ. Речь и письменность. Трансформация
звуко-знаковых систем.– Алматы: Ғылым,2004.– 263 б. – 236-258 бб.
18 КоянбаеваГ., ЗаурбековаЛ. Специфика религиозной ментальности
казахов: к истории вопроса // Әл-Фараби журналы.– №1(37). – 2012. – 81-87 бб.
19 Фрэзер Д.Д. Фольлор в Ветхом завете.– М., 1990. – 542 с.
20 Машанов А. Әл-Фараби.– Алматы: Жазушы,1970. – 245 б.
21 Қазақтардағы шамандықтың қалдығы// Уәлиханов Ш. Таңдамалы.
2-бас. – Алматы: Жазушы,1985. – 560 б. Алматы: Жазушы,1985. – 560 б.
2 Ислам мәдениеті және қазақ халқының дәстүрлері:түйісулар мен қайшылықтар// ҚР БҒМ ҒК Философия және саясаттану институтында
өткізілген дөңгелек үстел материалдары.– Алматы, 2011. – 21 желтоқсан.
3 Валиханов Ч. Полн. Собр. Соч. –T.1. – Алма-Ата: Жазушы,1984. – 385 c.
4 Мәдени философиялық энциклопедиялық сөздік/ Құрастырған Т. Ғабитов, А. Құлсариева және т.б. – Алматы: Раритет, 2004. – 320 б.
5 Аташ Б. Салт-дәстүрмен әдет-ғұрыптың қазақ руханиятын қалыптастырудағы маңызымен рөлі // Қазақ халқы руханияты қалыптасуы мен дамуының тарихи-философиялық және этномәдени
негіздері.– Алматы: ҚР БҒМ ҒК ФжСИ, 2011.– 413 б.
6 Барлыбаева Г. Ислам и мировоззрении казахских философов
// Әл-Фараби.– №1 (37). – 2012. – 74-79 бб.
7 Қазақтардағы шамандықтың қалдығы // Уәлиханов Ш. Таңдамалы.
2-бас. – Алматы: Жазушы,1985. – 560 б.
8 Олкотт М.Б. Қазақтар/ Қазақтар шетел әдебиетінде.– Алматы, 1994. – 62 б.
9 Айтқазин Т.Қ. Қазақтардың мұраты.– Алматы:Ғылым, 1994. – 96 б.
10 Монтескье. О духе законов//Антология мировой философии.
В 4-х т. – Т.2. – М.: Мысль, 1970. – 776 с.
11 Ахметов И. Қазақ спортының дамуындағы ұлттық патриотизм
идеясы: диссертация. – Алматы, 2009. – 123 б.
12 Юнг. К.Г. Дух в человеке,искусстве и литературе.– М.: ГПИ, 1996. – 243 с.
13 Жомирова У. Жүсіп Баласағұнның «құтты білік» дастанындағы
халықтық педагогика негіздері:диссертация. – Алматы, 2007. – 24 б.
14 Новейший философский словарь: 3-е изд., исправл.– Мн.: Книжный
Дом. 2003. – 1280 с.
15 Гордиенко Н.С. Основы научного атеизма: учеб. пособие для студентов пед. Инст. – М.: Просвещение, 1988. – 304 с.
16 Ежелгі көшпелілер дүниетанымы. Жиырма томдық. 1-том. – Астана: Аударма, 2005. – 496 б.
17 Кишибеков Д., КишибековТ. Речь и письменность. Трансформация
звуко-знаковых систем.– Алматы: Ғылым,2004.– 263 б. – 236-258 бб.
18 КоянбаеваГ., ЗаурбековаЛ. Специфика религиозной ментальности
казахов: к истории вопроса // Әл-Фараби журналы.– №1(37). – 2012. – 81-87 бб.
19 Фрэзер Д.Д. Фольлор в Ветхом завете.– М., 1990. – 542 с.
20 Машанов А. Әл-Фараби.– Алматы: Жазушы,1970. – 245 б.
21 Қазақтардағы шамандықтың қалдығы// Уәлиханов Ш. Таңдамалы.
2-бас. – Алматы: Жазушы,1985. – 560 б. Алматы: Жазушы,1985. – 560 б.
Қосымша файлдар
Как цитировать
Baіtenova N. J., & Tuganbaev, K. K. (2016). Ежелгі түркілердің діни наным-сенімдеріндегі ырым-жоралар мен тыйым мәселесі. Традиции и запреты в древнетюркских верованиях. ҚазҰУ Хабаршысы, Дінтану сериясы, 1(1). https://doi.org/10.26577/EJRS-2015-1-2
Шығарылым
Бөлім
Дінтану
