Бекташи аңыздарын әңгімелеу: Ауызша мәтіннің прозаға айналуы. Пересказ Легенд Бекташи: преобразование устного текста в прозу.
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS-2015-2-24Кілттік сөздер:
аңыз, Хаджи Бекташ, Деди және Сұлтан, Алауиттер, Бекташи, легенда, Деди и Султан, Алауиты,Аннотация
Бұл мақала Түркістан және Хорасан арқылы Анатолияға дейін жеткен аңыз әңгімелердің мәтіндеріне арналған. Мәтіндерде студенттік жылдар, ұстаздар, саяхаттар, ілімдер, шейхтар және шәкірттер, жеке және қоғамдық қатынастар кейіпкерлердің ерекше психологиялық ерекшеліктері жайлы баяндалған.Мақалада аңыз әңгімелердің мәтіндері түсінуге болатын ерекше тілге және семантикалық әлемге бай. Сонымен қатар, аңыз әңгімелердің мәтіндерін осы мәтіндерде кездесетін қауымдастықтарды қарастыра отырып оқу қажет. Қауымдастықтар арасында оқылған және айтылған аңыз әңгімелердің мәтіндері тарих барысында прозаға алмасты. Сонымен қатар, осындай мәтіндерді оқитын ғалымдар оның ауызша ерекшелігі жайлы ұмытып аңыз әңгімелердің жазба мәтіндері ретінде ғана түсініп, жеткізеді. Нәтижесінде Бекташи аңыз әңгімелеінің мәтіндері ғылыми әлемде айтарлықтай қызығушылық тудыра алмады және ғылым игілігіне үлес қоса алмады. Данная статья посвящена текстам menakibname, которые дошли до Анатолии, через Туркестан и Хорасан. Тексты рассказывают о студенческих годах, наставниках, поездках, учениях, шейхах и учениках, которые создавали свою жизнь, об отношениях, как индвидиуальных, так и общественных, и наконец, об отличительных психологических чертах персонажей. В статье говорится, что тексты Легенд обладают уникальным языком и содержат в себе семантический мир, который должен быть объяснен. Также упоминается, что нужно читать тексты Легенд, всегда рассматривая сообщества, которые участвуют в этих текстах. Тексты Легенд, которые были прочитаны и рассказааны среди сообществ, в ходе истории были трансформированы в прозы. Кроме того, ученые, которые учатся на таких текстах, забывают такое устное измерение, понимая и рассказывая Легенды только как напечатанные тексты. В конечном счете Легенды Бекташи menakibnames не получили необходимый интерес и не могли быть представлены научному миру, которому принесут пользу.Библиографиялық сілтемелер
1 Doğan Esra, «Hacı Bektaş Veli’nin Vilayetnamesine Göre Horasan’dan Rum’a İzlediği Yol», Alevilik Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, Sayı 4, Köln: 2011, ss. 58-82.
2 Köprülü, Fuad. «Anadolu’da İslamiyet» Darulfunün Edebiyat Fakültesi Mecmuası, Sayı 4 ve 5 ve Sayı 6, İstanbul Şehzadebaşı: Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1922, ss. 282-311 ve ss. 385-420 ve ss. 457-486.
3 Köprülü, Fuad, «Anadolu Selçukluları Tarihi’nin Yerli Kaynakları» Belleten, cilt 7, Sayı 25, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1943, ss. 379-457.
4 Köprülü, Fuad, «Hacı Bektaş Veli», İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986, ss. 461-464.
5 Köprülü, Fuad, Edebiyat Araştırmaları, Cilt 2, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1989.
6 Babinger Franz – Fuad Köprülü, Anadolu’da İslamiyet, Çeviren Rağıb Hulusi, Yayına Hazırlayan Mehmet Kanar, İstanbul:
İnsan Yayınları, 1996.
7 Taşğın, Ahmet, «Alevi Metinlerin Anlaşılmasında Karşılaşılan Sorunlar: Aleviliğin Yeniden Zuhuru», II. Uluslararası Tarihten Bugüne Alevîlik Sempozyumu (23-24 Ekim 2010), Ankara: Cem Vakfı Ankara Şubesi Yayınları, 2012, ss. 237-253.
8 Taşğın, Ahmet, «Menkıbelerin Kurduğu Zaman ve Mekân: Ahmed Yesevi ve Hacı Bektaş Örneği», Uluslararası İpek Yolunda Türk Dünyası Ortak Kültür Mirası Bilgi Şöleni (3-4 Ekim 2013), Editör Fahri Atasoy, Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 2014, ss. 267-272.
9 Taşğın, Ahmet, «Hacı Bektaş Veli Menakıbnamesinin Yeniden Okunması: İmkanlar ve Sorunlar», I. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu (16-19 Kasım 2011 Nevşehir), Cilt 1, Editör: Dr. Adem Öğer, Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Yayınları, 2012, ss. 103-121.
10 Taşğın, Ahmet, «Hacı Bektaş’ın Rum’a Gelişi: Seyahati ve Rum Erenleriyle Karşılaşması», Doğumunun 800. Yılında Hacı Bektaş Veli Sempozyumu (Nevşehir, 17-18 Ağustos 2009), Yayına Hazırlayan: Filiz Kılıç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2009, ss. 1-9.
11 Taşğın, Ahmet, «Hacı Bektaş’ın Rum’a Gelişi ve Karaca Ahmed İle Karşılaşması», Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu, Derleyenler Pınar Ecevitoğlu, Ali Murat İrat, Ayhan Yalçınkaya, Ankara: Dipnot Yayınları, 2010, ss. 56-67.
12 Taşğın, Ahmet, «Dediği Sultan ve Menakıbı: Konya ve Çevresinde Alevi Bektaşi Ocaklarının İzleri», Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırma Dergisi, Sayı 66, Yıl 2013, ss. 213-238.
13 Taşğın, Ahmet – Bünyamin Solmaz, «Hacı Bektaş Ve Hacı Toğrul Karşılaşması: Güvercin Ve Doğan Donuna Bürünme», Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1 Winter 2012, p.105-129.
14 Vilayetname Menakıb-ı Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli, Hazırlayan Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul, İnkilap Kitabevi.
2 Köprülü, Fuad. «Anadolu’da İslamiyet» Darulfunün Edebiyat Fakültesi Mecmuası, Sayı 4 ve 5 ve Sayı 6, İstanbul Şehzadebaşı: Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1922, ss. 282-311 ve ss. 385-420 ve ss. 457-486.
3 Köprülü, Fuad, «Anadolu Selçukluları Tarihi’nin Yerli Kaynakları» Belleten, cilt 7, Sayı 25, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1943, ss. 379-457.
4 Köprülü, Fuad, «Hacı Bektaş Veli», İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1986, ss. 461-464.
5 Köprülü, Fuad, Edebiyat Araştırmaları, Cilt 2, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1989.
6 Babinger Franz – Fuad Köprülü, Anadolu’da İslamiyet, Çeviren Rağıb Hulusi, Yayına Hazırlayan Mehmet Kanar, İstanbul:
İnsan Yayınları, 1996.
7 Taşğın, Ahmet, «Alevi Metinlerin Anlaşılmasında Karşılaşılan Sorunlar: Aleviliğin Yeniden Zuhuru», II. Uluslararası Tarihten Bugüne Alevîlik Sempozyumu (23-24 Ekim 2010), Ankara: Cem Vakfı Ankara Şubesi Yayınları, 2012, ss. 237-253.
8 Taşğın, Ahmet, «Menkıbelerin Kurduğu Zaman ve Mekân: Ahmed Yesevi ve Hacı Bektaş Örneği», Uluslararası İpek Yolunda Türk Dünyası Ortak Kültür Mirası Bilgi Şöleni (3-4 Ekim 2013), Editör Fahri Atasoy, Ankara: Türk Yurdu Yayınları, 2014, ss. 267-272.
9 Taşğın, Ahmet, «Hacı Bektaş Veli Menakıbnamesinin Yeniden Okunması: İmkanlar ve Sorunlar», I. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu (16-19 Kasım 2011 Nevşehir), Cilt 1, Editör: Dr. Adem Öğer, Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Yayınları, 2012, ss. 103-121.
10 Taşğın, Ahmet, «Hacı Bektaş’ın Rum’a Gelişi: Seyahati ve Rum Erenleriyle Karşılaşması», Doğumunun 800. Yılında Hacı Bektaş Veli Sempozyumu (Nevşehir, 17-18 Ağustos 2009), Yayına Hazırlayan: Filiz Kılıç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2009, ss. 1-9.
11 Taşğın, Ahmet, «Hacı Bektaş’ın Rum’a Gelişi ve Karaca Ahmed İle Karşılaşması», Uluslararası Hacı Bektaş Veli Sempozyumu, Derleyenler Pınar Ecevitoğlu, Ali Murat İrat, Ayhan Yalçınkaya, Ankara: Dipnot Yayınları, 2010, ss. 56-67.
12 Taşğın, Ahmet, «Dediği Sultan ve Menakıbı: Konya ve Çevresinde Alevi Bektaşi Ocaklarının İzleri», Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırma Dergisi, Sayı 66, Yıl 2013, ss. 213-238.
13 Taşğın, Ahmet – Bünyamin Solmaz, «Hacı Bektaş Ve Hacı Toğrul Karşılaşması: Güvercin Ve Doğan Donuna Bürünme», Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1 Winter 2012, p.105-129.
14 Vilayetname Menakıb-ı Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli, Hazırlayan Abdülbaki Gölpınarlı, İstanbul, İnkilap Kitabevi.
Қосымша файлдар
Как цитировать
Tashkyn, A. (2016). Бекташи аңыздарын әңгімелеу: Ауызша мәтіннің прозаға айналуы. Пересказ Легенд Бекташи: преобразование устного текста в прозу. ҚазҰУ Хабаршысы, Дінтану сериясы, 2(2). https://doi.org/10.26577/EJRS-2015-2-24
Шығарылым
Бөлім
Дінтану
