XVI-XVIII ғасырлардағы қазақ жыраулар поэзиясындағы діни сарындар
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS.2020.v23.i3.r5Кілттік сөздер:
сері, эпикалық, діни бағыт, тенгри, сұлтан, жырау, ЖоңғарАннотация
XVI ғасырда Доспамбет жыраудың шығармаларында әскери поэзияның эстетикасы көрініс табады. Ақын Қырым хандығы мен Ноғай Ордасы арасындағы негізгі шайқастарға қатысқан асыл жауынгер бола отырып, өзінің поэзиясын әскери өмірден туындаған қиыншылықтарға, қауіп-қатерге, мазасыздыққа және шытырман оқиғаларға арнаған. Ақын осындай өмір жолын жүрегіне жақын алып, шығармаларын поэзияға айналдырады және де ол бейбіт күн мен өзіне ұнамсыз тоқырауды салыстырады. Доспамбет жыраудың поэзиясы адамзаттың арман-мұратына жету үшін ешқандай жарақаттарға, қиыншалақтарға қарамай, күні үздіксіз сұрапыл соғыспен өткен, ешқандай жарақаттарға жабықпаған, өлімге қайғырмаған, өмірін құрбан ете білген батырды қалыптастырды. Сонымен қатар мақалада шаҺид термині Доспамбет жырау тарапынан қандай әдіс тұрғысынан қолданғаны туралы сөз болады. Тағы да сөз болатын жәйт ол барлық ақын-жыраулырдың поэзияларындағы жалпы ортақ белгілері мен берік байланыстарының философиямен, халықтық эстетикамен, рухани және этномәдени дәстүрлермен байлынытары жөнінде сөз қозғалады. Қазақ халқының Жоңғар шапқыншылығына қарсы үш ғасырға созылған күресі ақын-жыраулардың поэзияларындағы діни сарынның өзектілігінің артуына әсер еткені көрінеді. Бұл мақала үш бөлімнен тұрады: кіріспе, негізгі бөлім және қорытынды.
Библиографиялық сілтемелер
Berdibaev R. On Gasyr zhyrlaydy. – Almaty: Dauir. 2006. – 405 p.
Dospambet-Zhyrau (1995). - № 4. 191 p.
Duisenbaiuly D. Zheti Gasyr zhyrlaydy. – Almaty: Zhazushy. 2008. – 399p.
Magauin M. Aldaspan. – Almaty: Atamura. 2006. – 306 p.
Magauin M. BES Gasyr zhyrlaydy. – Almaty: Zhazushy. 1989. – 384 p.
Magauin M. Qobyz saryny. – Almaty: Zhazushy. 2006. – 257p.
Poetry Zhyrau. – Alma-Ata: Zhalyn. 1987. – 289 p.
Tursynov E. Zhaksylykov A. Zhyrau. Semei: Intelekt. 2017. – 324p.
Ysqaq B. Osiet Name. – Almaty: Gylym. 1990. – 143p.
Zhaksylykov A. Sravnitelnaia tipologia obrazov i mativov sreligioznoi soderzhatelnostiu v proezvedeniax kazakhskoi literatury. – Almaty: Qazaq universiteti. 2013. – 358p.
