Жаңа діндарлықтың қалыптасуы
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2021.v28.i4.r9Кілттік сөздер:
жаһандану, ислам, фундаментализм, діни ағымдар, ислами қайта өрлеуАннотация
Мақалада әлемдегі жаһандық байланыстың ішіндегі діни топтардың қарқыны мен қалыптасуына түрткі болған негізгі себептер қарастырылады. Қазіргі кездегі жаһандық қатынас бір жағынан ежелден қалыптасып келген кейбір дәстүрлер мен үрдістердің дамуына ықпал еткен болса, екінші жағынан оның төмендеуіне де себеп болып жатыр. Дегенмен жаһандану қазіргі кездегі діни үрдістерге қаншалықты әсер етуде? Саяси қыспақтың салдарынан діни құндылықтар әлсірігенімен де, уақыт өте келе қайта жанданып, қазіргі жаһандану кезеңінде жаңа бағыттағы діни топтардың пайда болуы мен қалыптасуына түрткі болуда. Фундаментализмді осы жаһандық қоғамның өндірісі деп те айтсақ болады. Ол – тұтастай алғанда, қазіргі қоғамда болып жатқан жаһандану мен секуляризация процестеріне қарсы реакция. Сондай-ақ, фундаментализм бұрын ұмыт қалған діни институтардың қайта жандануына себеп болды. Ислам фундаментализмі терминіне қатысты ғалымдар арасында әртүрлі қарама-қайшы пікірлер бар. Дінтанушылар бұл ұғымға жалпы діндерге байланысты қолданылатын термин ретінде қарайтын болса, ал исламтанушылар бұл сөз бастауын христиандық бағытынан алады деп, ислами бағыттарға мүлдем сәйкеспейтінін әрі термин ретінде оның ислами ұғымдарға ешқандай байланысты жоқ екенін айтады. Жалпы айтқанда, бұл термин соңғы кездері тек қана діни бағытқа ғана емес, гуманитарлық бағыттағы бүткіл салаға қолданылатын терминге айналып кеткені белгілі. Мақалада осы мәселеге талдау беріліп, терминнің және жаңа діндарлықтың қалыптасуына қатысты тұжырымдар жасалады.
Кілт сөздер: жаһандану, ислам, фундаментализм, діни ағымдар, ислами қайта өрлеу.
Библиографиялық сілтемелер
Blanchard, C.M. (2008) The Islamic traditions of Wahhabism and Salafiyya, CRS Report for Congress. available at https://www.fas.org/sgp/crs/misc/RS21695.pdf
Chaliand, G., Blin, A. (2007) The history of terrorism from antiquity to al Qaeda. –London: «Maple-Vail Manufacturing Group». – 474.
Duchacek, I.D., Latouche, D., Stevenson, G. (1988) Perforated Sovereignties and International Relations: Trans-Sovereign Contacts of Subnational Governments. – New York: «Greenwood». –256.
Hunter, S.T. (1998) The Future of Islam and the West: Clash of Civilizations or Peaceful Coexistence? – London: «Washington, D.C». –275.
Huntington, S. (1998) The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order. – London: «A Touchstone book». –367.
Jupille, J., Joliff, B., Wojcik, S. (2014) Regionalism in the World Polity. http://aei.pitt.edu/52869/1/JUPILLE.pdf
Meyer, J.W. (2009) Globalization: Sources and Effects on National States and Societies, in Krücken and Drori. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0268580900015002006
Meyer, J.W., Boli, J., Tomas, G. M and Ramirez, F.O. (1997) World Society and the Nation-State, American Journal of Sociology https://doi.org/10.1086/231174.
Meyer, J.W., Rowan, B. (2009) Institutionalized Organizations: Formal Structure as Myth and Ceremony, in Krücken and Drori. – Chicago: «The University of Chicago Press». –363.
Reiser, O.L., Davies, B. (1944) Planetary Democracy: An Introduction to Scientific Humanism and Applied Semantics. – New York: «Creative Age Press». –339.
Roy, O. (2005) The crisis of the secular state and new forms of religious expression, available at http://www.diplomatie.gouv.fr/en/IMG/pdf/0101Roy_gb.pdf
Roy, O. (2009) Аvailable at http://www.eui.eu/Documents/RSCAS/Research/MWG/200910/MWG2009-12-16Roy.pdf
Джалилов З.Г. (2006) Ислам и общество в современном Казахстане.–Алматы: «Дайк-Пресс». –204.
Джуманова, Г.Ж. (2009) Казахстанско-Немецкий университет. 6th International Conferenсe.–Алматы: «ИП Волкова». –372.
Челишев, И.В. (2010) Фундаментализм и фундаменталисты.–Москва: «РГСУ». –528.
References
Blanchard, C.M. (2008) The Islamic traditions of Wahhabism and Salafiyya, CRS Report for Congress. available at https://www.fas.org/sgp/crs/misc/RS21695.pdf
Chaliand, G., Blin A. (2007: 274-275) The history of terrorism from antiquity to al Qaeda. – London: «Maple-Vail Manufacturing Group».–474 р.
Chelishev, I.V. (2010) Fundamentalizm i fundamentalisty`.–Moskva: «RGSU».–528 s.
Duchacek, I. D., Latouche, D., Stevenson, G. (1988) Perforated Sovereignties and International Relations: Trans-Sovereign Contacts of Subnational Governments.–New York: Greenwood.–256 р.
Dzhalilov Z.G. (2006) Islam i obshhestvo v sovremennom Kazakhstane.–Almaty`: «Dajk-Press».–204 s.
Dzhumanova, G.Zh. (2009) Kazakhstansko-Nemeczkij universitet. 6th International Conferense. – Almaty`: «IP Volkova».–372 s.
Hunter, S.T. (1998) The Future of Islam and the West: Clash of Civilizations or Peaceful Coexistence?– London: «Washington, D.C».–275 p.
Huntington, S. (1998) The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order.–London: «A Touchstone book».–367 р.
Jupille, J., Joliff, B., Wojcik, S. (2014) Regionalism in the World Polity. http://aei.pitt.edu/52869/1/JUPILLE.pdf.
Meyer, J.W. (2009) Globalization: Sources and Effects on National States and Societies, in Krücken and Drori. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0268580900015002006.
Meyer, J.W., Boli, J., Tomas, G. M and Ramirez, F.O. (1997) World Society and the Nation-State, American Journal of Sociology. https://doi.org/10.1086/231174.
Meyer, J.W., Rowan, B. (2009) Institutionalized Organizations: Formal Structure as Myth and Ceremony, in Krücken and Drori.–Chicago: «The University of Chicago Press».–363 p.
Reiser, O.L., Davies, B. (1944) Planetary Democracy: An Introduction to Scientific Humanism and Applied Semantics. – New York: «Creative Age Press».–339 р.
Roy, O. (2005) The crisis of the secular state and new forms of religious expression, available at http://www.diplomatie.gouv.fr/en/IMG/pdf/0101Roy_gb.pdf
Roy, O. (2009) Аvailable at http://www.eui.eu/Documents/RSCAS/Research/MWG/200910/MWG2009-12-16Roy.pdf
