Шәкәрім Құдайбердіұлының "Мұсылмандық Кітабы" еңбегінің тілдік және стильдік ерекшеліктері
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2021.v28.i4.r4Кілттік сөздер:
мұсылмандық, тілдік, тақырыптық, мазмұндық, ерекшеліктерАннотация
Қазақ елінің ислам ілімінде жоғарғы білімнің иесі болған тұлғалары аз емес. Алайда әртүрлі себептермен сол ғалымдарымыздың лайықты бағасы берілмей, жасаған еңбектері ашылмай келе жатыр. Осы ағаттықты шешу мақсатында біз қазақтың ғалымы Шәкәрім Құдайбердіұлының ислам іліміндегі алған орнын, жазған еңбектерінің маңыздылығын анықтауға тырыстық. Шәкәрім Құдайбердіұлына жазушы, ақын, ойшыл деп xалық пен көптеген ғалымдар тарапынан атақтар беріліп қойылған қашан. Бірақ Шәкәрімнің еңбектері мен өміріне қарайтын болсаңыз Исламмен байланысын айналып кету мүмкін емес. Мақала Шәкәрім Құдайбердіұлының "Мұсылмандық кітабы" еңбегіне қатысты зерттеулер мен оған қатысты мағлұматтарды қамтиды. Еңбектің тілдік және стильдік ерекшеліктерін, оның ішнде ғалымның жазу кезінде ұстанған әдісі-тәсілдері жайында айтылады. Еңбектің басқа өзіне ұқсас еңбектерден айырмашылығы туралы сөз қозғалады. Еңбектің ішіедегі орын алған сөйлемдердің құрылымы талданады. Мақаланың барысында салыстырмалы әдісті қолдана отыра «Мұсылмандық кітабы" еңбегінің атына байланысты ашылмаған тұстары қаралды. Тақырыптық және мәтіндік салыстыру әдістері арқылы аталмыш еңбектің стильдік және мазмұндық ерекшеліктері анықталды. Тарихи салыстыру әдісі арқылы еңбектің қазақ халқының алдында маңыздылығы зерттелді.
Түйін сөздер: мұсылмандық, тілдік, тақырыптық, мазмұндық, ерекшеліктер.
Библиографиялық сілтемелер
Абу Ала Мухаммад Мубаракфури (2018) Тухфату аль-ахуази. – Бейрут: Дару аль-кутубу аль-и'лми. – 5520.
Айтбаева Априза. Шәкәрім дүниетанымы: діни-этикалық мәселелер. Ақыл кітабы. Алматы, 1997. - 74.
Аль-Айни, Бадруддин (2000) Биная шарху аль-хидая. – Бейрут: Даруль китабу аль-'лми. -760.
Аль-Ғунайми, Абдулғоний (2015) Любаб фи шархи аль-китаб. – Бейрут: Даруль китабу аль-араби. - 233.
Аль-Қари1, Мулла Али (2002) Мирқату аль-мафатих. – Бейрут: Даруль фикр баспасы. - 408.
Аль-Қари2, Мулла Али (2002) Шарх нухбату аль-фикар. – Бейрут: Даруль фикр баспасы. - 816.
Аль-Қари3, Мулла Али (1978) Масну' фи ма'рифати аль-хадис аль-мауду'. – Бейрут: Муассасату рисала баспасы. - 272.
Баззари, Абу Бакр (1988) Муснаду аль-баззари. – Медина: Мактабату аль-'лум баспасы. - 5043.
Бұхари Мухаммад ибн Исмаил (2001) Сахих аль-бухари. Дару тауқу аннажа. -1834.
Әділбаева Ш. (2011) Хадис-ғұрпымыз, сүннет-салтымыз. – Алматы: Ислам мәдениеті мен білімін қолдау қоры. - 280.
Камал ибн Һумам (2003) Фатху аль-қадир. Дару аль-кутубу аль-и'лми. Т10.
Қазақ газеті (1913) №13, 8 май. - 4.
Қайдаров Әбдуали (2011) Арабша-қазақша түсіндірме сөздік. Білім баспасы. – Алматы. Т. 1. - 408.
Қудури, Абу Хасан (2015) Мұхтасар Қудури. – Бейрут: Араб кітаптар үйі баспасы. - 14.
Құдайбердіұлы Ш. (1911) Мұсылмандық кітабы. Каримовтар баспасы. - Орынбор. - 53.
Момынова Б. (2008) Шәкәрім поэзиясының тілі. Арыс баспасы. - Алматы. - 256.
Мухитдинов Р. Жүсіпбеков Ж. (2016) Арабша-қазақша сөздік. – Алматы: Нұр-Мүбарак баспасы. - 918. .
Нысанбаев Ә. (2005) "Қазақстан": Ұлттық энциклопедия. "Қазақстан энциклопедиясы" Бас редакциясы. Том 7. - Алматы. - 728.
Рази, Зайнуддин (1999) Мухтару сихах. – Бейрут: Асрия баспасы. - 350.
Сағындықов, Б. (1976) XIV ғасырдағы түркі жазба ескерткіштегі араб, парсы элементтерінің лексикалогиялық ерекшеліктері туралы // Қазақ ССР Ғылым академиясының Хабарлары. Тіл-әдебиет сериясы.
Сыздықова Р. (2014) Сөз құдіреті. Ел шежіре. Том 6. - Алматы. - 296.
References
Abduali Kaidarov (2011) Arabic - Kazakh Explanatory Dictionary. Chapter 1. – Almaty: Education publishing house. - 408.
Abu Ala Muhammad Mubarakfuri (2018) Tuhfatu Al-ahuazi. – Beirut: Daru Al-qutubu Al-I'lmi. - 5520.
Adilbayeva, Shamshat (2011) Hadis-ғұrpymyz, sүnnet-saltymyz [Sunnah traditions from hadith Foundation for the support of Islamic culture and education]. Almaty, - 280. (in Kazakh)
Aibayeva A. (1997) Shәkәrіm dүnietanymy: dіni — jetikalyқ mәseleler [Shakarim's worldview: religious and ethical issues. The book of reason]. Almaty: Aqyl Kitap. – 74. (in Kazakh)
Al-Aini Badruddin (2000) Binaya sharhu Al-Hidaya. – Beirut: Darul kitabu Al-'lmi. - 760.
Al-Ghunaimi Abdulgoniy (2015) Lubab Fi sharhi Al-Kitab. – Beirut: Darul kitabu Al-Arabi. - 233.
Al-Qari1 Mullah Ali (2002) Mirkatu Al-mafatih. – Beirut: Darul fikr publishing house. - 408.
Al-Qari2 Mullah Ali (2002) Sharh nuhbatu Al-fikar. – Beirut: Darul Arqam publishing house. - 816.
Al-Qari3 Mullah Ali (1978) Masnu 'Fi Ma' rifati al-Hadith Al-maudu'. – Beirut: Muassasatu Risala publishing house. - 272.
Bazzari Abu Bakr (1988) Musnadu Al-bazzari. – Medina: Maktabatu Al-Lum publishing house. - 5043.
Bukhari Muhammad ibn Ismail (2001) Sahih al-Bukhari. Daru tauқu annazha. - 1834.
Kazakh newspaper. 1913 No. 13, May 8. Page 4
Momynova Baghdan (2008) Shәkәrіm pojezijasynyң tіlі [The language of Shakarim's poetry]. – Almaty: Arys publishing house. - 256.
Mukhitdinov R. Zhusupbekov Zh. (2016) Kazakh-Arabic dictionary. – Almaty: Nur-Mubarak publishing house. - 918.
Nyssanabayev A. (2005) "Kazakhstan": National Encyclopedia. General editorial office "Encyclopedia of Kazakhstan". Vol.7. - Almaty. - 728
Qamal Ibn Humam (2003) Fathu al-Qadir. Daru Al-qutubu Al-I'lmi, part 10
Qudajberdіuly S. (1911) Musylmandyq kіtaby [The Muslim Book]. – Orenburg: Karimov publishing house. – 53. (in Kazakh)
Quduri, Abu Hassan (2015) Muhtasar Quduri. – Beirut: Arabic Books publishing house. - 14.
Razi, Zainuddin (1999) Muhtaru sihah. – Beirut: Asriya publishing house. - 350.
Sagyndykov B. (1976) XIV ғasyrdaғy tүrkі zhazba eskertkіshtegі arab, parsy jelementterіnің leksikalogijalyқ erekshelіkterі turaly [On lexicological features of Arabic and Persian elements in the Turkic written monument of the XIV century] / / Proceedings of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR. Language and literature series.
Syzdyқova R. (2014) Sөz qudіretі [The power of the word]. – Almaty: El-shezhіre. Vol. 6. – 296. (in Kazakh)
