Түркістан епархиясы-ХХ ғасырдың басында Түркістан өлкесінің мұсылмандарын рухани отарлау саясатының жетекшісі
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2021.v28.i4.r5Кілттік сөздер:
дін, ислам, христиан, мұсылманға қарсы миссия, Ресей империясыАннотация
Мақалада ХХ ғасырдың басында Түркістан өлкесі мұсылмандарының рухани отарлауы бойынша Түркістан епархиясының қызметі талданады. Зерттеу барысында епархияның мұсылмандыққа қарсы миссиясының негізгі бағыттарын жүзеге асыру процесі қайта құрылды, мұсылман халқын мәдени-діни қайта тәрбиелеуге, білім беру саясаты мен миссионерлік қызметке байланысты мәселелерде Түркістан епархиясының ауқымды жобасының негізгі аспектілері зерттелді. Мақаланың әдіснамасы тарихи және ғылыми танымның объективті принциптері негізінде жазылған. Дереккөздермен жұмыс жасауда логикалық, проблемалық-хронологиялық, салыстырмалы және жүйелі зерттеу әдістері қолданылды. Оларды пайдалану Түркістан епархиясының жалпы империялық мемлекеттік-конфессиялық бағытты жүзеге асырудағы маңызды рөлін негіздеуге, зерттеу кезеңінде исламға қарсы насихаттың жүзеге асырылуына айтарлықтай әсер еткен факторларды анықтауға мүмкіндік берді.Авторлар Түркістан епархиясы ресми деңгейде бекітілген христиан діні мен орыстандыру саясатын, мұсылман халқын христиан ағарту саясатын белсенді жүргізді деген қорытындыға келді. Бұл мәселені шешудің негізгі құралдарының бірі епархияның миссионерлері жүргізген исламға қарсы насихат болды. Түркістан епархиясы өлкедегі рухани-білім беру мекемелерінің қызметіне бақылау орнатуға күш салып, православие шіркеуінің рухани құндылықтары негізінде Қазақстанның көпконфессиялы халқының бірігуіне ықпал етті. Мұсылманға қарсы миссияның түпкі мақсаты Ресей империясының жергілікті тұрғындар арасында беделін нығайту болды.
Түйін сөздер: дін, ислам, христиан, мұсылманға қарсы миссия, Ресей империясы.
Библиографиялық сілтемелер
Андреев М. (1907) Где нам быть? // Туркестанские епархиальные ведомости. – № 2. – 15 января.
Бобровников Н.А. (1913) Русско-туземные училища, мектебы и медресе Средней Азии. Путевые заметки. – Спб. – 90.
Брызгалов И. (1908) К вопросу об открытии в Туркестанской епархии среднего духовно-учебного заведения // Туркестанские епархиальные ведомости. – № 18. – 15 сентября.
Брызгалов И. (1908а) К вопросу об открытии в Туркестанской епархии среднего духовно-учебного заведения (Окончание) // Туркестанские епархиальные ведомости. – № 19. – 1 октября.
Елистоев Е. (1913) О необходимости и пользе русской грамоты для инородцев России // Туркестанские епархиальные ведомости – №10. – 15 мая.
Зеленин Д.К. (1902) Н.И. Ильминский и просвещение инородцев: к 10-летию со дня смерти Н.И. Ильминского. – СПб.: Русская школа. – 153.
Знаменский П.В. (1900) Участие Н.И. Ильминского в деле инородческого образования в Туркестанском крае. – Казань. – 84.
Иванов А. (1890) Русская колонизация в Туркестанском крае // Русский вестник. Т. 211. – № 11. – 67 с.
Инородческая школа (1916) Сборник статей и материалов по вопросам инородческой школы. Под общей редакцией Г.Г. Тумина, В.А. Зеленко. Петроград. – 256.
Каппелер А. Россия - многонациональная империя (2000) Москва: «Традиция» - «Прогресс-Традиция». – 344.
Миропиев М.А. (1901) О положении русских инородцев. – СПб. – 515.
Обзор Сырдарьинской области. Описание, составленное по официальному итогу Е. Смирновым (1887). С-Пб.: Типография М.М. Стасюлевича. Народонаселение. Глава III. – 271.
Стурова М.В. (2018) Русско-казахские школы в системе государственного управления образовательным пространством Степного генерал-губернаторства начала ХХ в. // Народы и религии Евразии. – № 3 (16). – 88–98.
Туркестанские епархиальные ведомости (1909). – № 1. – 1 января.
Туркестанские епархиальные ведомости (1909а). – № 21. – 1 ноября.
Туркестанские епархиальные ведомости (1910). – № 8. – 15 апреля.
Туркестанские епархиальные ведомости (1911). – № 24. –15 декабря.
Туркестанские епархиальные ведомости (1912). – № 8. –15 апреля.
Туркестанские епархиальные ведомости (1913). – № 6. – 15 марта.
Туркестанские епархиальные ведомости (1915). – № 6. – 15 марта.
Храпченков Г.М., Храпченков В.Г. (1998) История школы и педагогической мысли Казахстана. – Алматы. – 168.
Центральный Государственный архив Республики Казахстан (ЦГА РК). – Ф. 146. – Оп. 1. – Д. 67. – Л.16.
References
Andreev M. (1907) Where should we be? // Turkestan Eparchial Gazette. – № 2. – January 15. (in Russian)
Bobrovnikov N.A. (1913) Russian-native schools, mektebs and madrasas of Central Asia. Travel notes. St. Petersburg. – 90. (in Russian)
Bryzgalov I. (1908) On the question of opening a secondary spiritual educational institution in the Turkestan eparchy // Turkestan Eparchial Gazette. – № 18. – September 15. (in Russian)
Bryzgalov I. (1908а) On the question of opening a secondary spiritual educational institution in the Turkestan diocese (The end) // Turkestan Eparchial Gazette. – № 19. – October 1. (in Russian)
Campbell E. (2015) The Muslim question and Russian imperial governance. – Bloomington: Indiana university press, XI. – 298.
Crevs R. (2006) For Prophetand Tsar. Islam and Empire in Russia and Central Asia. – London. – 480.
CSA RK. F. 146. Op. 1. D. 67. L. 16. (in Russian)
Demko G.J. (1969) The Russian Colonization of Kazakhstan 1896–1916. – Bloomington: Indiana University. – 110–116.
Elistoev E. (1913) On the need and benefits of Russian literacy for foreigners in Russia // Turkestan Eparchial Gazette. – №10. – May 15. (in Russian)
Foreign school (1916) Collection of articles and materials on the foreign school. Under the general editorship of G.G. Tumin, V.A. Zelenko. – Petrograd. – 256. (in Russian)
Ivanov A. (1890) Russian colonization in the Turkestan region // Russian Bulletin. – T. 211. – №11. (in Russian)
Kappeler A. (2000) Russia is a multinational empire. Moscow. "Tradition" - "Progress-Tradition". – 344. (in Russian)
Khrapchenkov G. M., Khrapchenkov V. G. (1998) History of the school and pedagogical thought of Kazakhstan. – Almaty: Kaynar. – 168. (in Russian)
Miropiev M.A. (1901) On the situation of Russian foreigners. – Bulletin. – 515. (in Russian)
Morrison A. (2015) Peasant settlers and the ‘civilizing mission’ in Russian Turkestan, 1865- 1917 // Journal of Imperial & Commonwealth History. – Vol. 43. – No. 3 (2015). – 387–417.
Review of the Syrdarya region (1887). Description, compiled according to the official result made by E. Smirnov. – SPb: Printing house of M.M. Stasyulevich. Population. – Chapter III. – 271. (in Russian)
Sturova M.V. (2018) Russian-Kazakh schools in the system of public administration of the educational space of the steppe governorship general of the early twentieth century // Peoples and religions of Eurasia. – №.3 (16). – 88-98. (in Russian)
Turkestan Eparchial Gazette (1909). – № 1. – January 1. (in Russian)
Turkestan Eparchial Gazette (1909a). – № 21.– November 1. (in Russian)
Turkestan Eparchial Gazette (1910). – № 8. – April 15. (in Russian)
Turkestan Eparchial Gazette (1911). – № 24.– December 15. (in Russian)
Turkestan Eparchial Gazette (1912). – № 8. – April 15. (in Russian)
Turkestan Eparchial Gazette (1913). – № 6. – March 15. (in Russian)
Turkestan Eparchial Gazette (1915). – № 6. – March 15. (in Russian)
Zelenin D.K. (1902) N.I. Ilminsky and the education of foreigners: to the 10th anniversary of the death of N.I. Ilminsky. Russian school, Bulletin. (in Russian)
Znamensky P. V. (1900) Participation of N.I. Ilminsky in the case of foreign education in the Turkestan Territory. – Kazan. – 84. (in Russian)
