Діни экстремизм мен лаңкестіктің қазақстандық қоғамда пайда болуының мүмкіндіктері мен тенденциялары
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS.2022.v30.i2.r6Кілттік сөздер:
дін, экстремизм, лаңкестік, ислам өркениеті, фундаментализмАннотация
Діни экстремизм, негізінен, елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайының нашарлауымен, халықтың тұрмыс жағдайы құлдыраумен, адамдардың үкіметке және оның жүргізіп отырған саясатына риза болмаған жағдайларында, сонымен қатар адамдардың тіршілігіне әсер ететін моральдық-психологиялық факторлар орын алған жағдайда көрініс береді. Діни білім беру жүйесі мен экстремизмге қарсы күрес әдістемесінде этникалық салт-дәстүрмен үйлесімді болу маңызды рөл атқарады. Діни терроризм мен экстремизмнің алдын алу бағдарламасында ұлттық мәдениеттегі салт-дәстүр мен діни сенімдердің ара қатынасын айқындау мемлекет пен дін, зайырлы қоғам арасындағы қарым-қатынастарды үйлесімді дамытып, әлеуметтік тұрақтылық пен ішкі қауіпсіздікті қамтамасыз ету маңызды болып табылады. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алу жылдарының басында мемлекетті нығайту үшін негізгі күш жігердің барлығы экономикалық әлеуетті арттыруға жұмсалды. Мемлекет халыққа дін мәселесі туралы нақты бағыт бағдар бермегендіктен қазақ халқы дін туралы мәліметтер мен діни уағыздарды әр түрлі діни ағымдар өкілдерінен сусындай бастады. Әсіре діншілдер елімізге сырттан келіп, әбден аяқтарына нық басып орнығып алғаннан кейін, дінде ұлтқа бөлінушіліктің болмайтынын насихаттап, елімізден діни космополиттік ортаны қалыптастырып жатқандығы аздай, енді құзырлы орындардың өзіне қарсы шауып жатқандығы Алматыдағы «қасіретті қаңтарда» белгілі болды.
Түйін сөз: дін, экстремизм, лаңкестік, ислам өркениеті, фундаментализм
Библиографиялық сілтемелер
References
Авт. Колл. (2009) Толерантность и культура межнационального общения (Учебно-методическое пособие) // Толерантность и религия. – Краснодар: Просвещение Юг. – 308.
Алтай Х. (1991) Құран Кәрім. Қазақша мағына және түсінігі. Құраст. – Сауд Арабия: «Екі Харамның қызметкері Фахд патшаның комбинаты». – 604.
Байтенова Н.Ж. (2013) Діни экстремизм және оның алдын алу жолдары // https://kazislam.kz/eislam-569/?lang=ru&
Бурбаев Т.К. (2008) Қазіргі Қазақстан жағдайындағы этноконфессионалдық қатынастардың ментальдық негіздері //Ұлттық қауіпсіздік аясындағы діни сәйкестілік мәселесі. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің 75 жылдығына арналған халықаралық ғылыми конференция материалдары. – Алматы: Қазақ университеті.
Жолдыбайұлы Қ. (2008) Күдікпен күрес. – Алматы: Көкжиек – 188.
Жусипбек К. (2014) Болезнь современности – терроризм // https://islamjournal.idmedina.ru/jour/article/view/56?locale=ru_RU
Ибадуллаев C. (2014) Дін мен дәстүр. – Алматы: Bainur print. – 192.
Нургалиева М.М. (2011) Вызовы религиозного экстремизма в Казахстане: готовность противостоять // Роль традиционных религий в противодействии экстремизму и терроризму: сб. метод. материалов. – Алматы: Институт философии и политологии КН МОН РК. – 150.
Сейтахметова Н.Л., Бектенова М.К., Жандосова Ш.М.(2017) Eurasianism: to theming the dialogue of religions and cultures as the theme of our relevance // Сборник публикаций научного журнала «Chronos›› по материалам XV международной научно-практической конференции: «Актуальные вопросы общественных наук» г. Москва: сборник со статьями (уровень стандарта, академический уровень). – Москва: Научный журнал «Chronos». – 72.
Оспан Т. (2015) «Нұр Астана» орталық мешітінің наиб имамы https://ummet.kz/makalalar/41-c-minbar/25-dini-ekstremizmni-aldyn-aludy-andaj-t-sili-bar.html
Хабибуллина Г.Ю. (2008) Исламское образование. Инновационные процессы в конфессиональном образовании. – Москва: ГК ИТЛ,. –ч. 1. – 208.
Хабибуллина Г.Ю. (2008) Исламское образование. Инновационные процессы в конфессиональном образовании. – Москва: ГК ИТЛ,. –ч.2. – 208.
Янг А.М. (2001) Политическая теория: общие проблемы и направления // Хрестоматия к курсу «Основы гендерных исследований». – М.: МЦГИМВШСЭН-МФФ. – 143.
References
Baitenova N.Zh. (2013) Dіni jekstremizm zhәne onyn` aldyn alu zholdary [Religious extremism and ways to prevent it] // https://kazislam.kz/eislam-569/?lang=ru& (in Kazakh)
Burbayev T. K. (2008) Mental foundations of ethnoconfessional relations in the context of modern Kazakhstan //The problem of religious identity in the context of national security. Materials of the international scientific conference dedicated to the 75th anniversary of Al-Farabi Kazakh National University. - Almaty: Kazakh University. (in Kazakh)
Altay H. (1991) Quran Karim. Kazakh meaning and understanding. Qurast. – Saudi Arabia: «Eky kharamnyn kyzmetkery Fakhd patshanyn kombinaty».-604. (in Kazakh)
Huntington S. (1998) Modernization and Westernization \\ Comparative study of civilizations. Textbook. - M.: Aspect Press. – 556.
Ibadullayev C. (2014) Din men dastur [Religion and tradition].– Almaty: Bainur print. – 192. (in Kazakh)
Khabibullina G. Yu. (2008a) Islamic education. Innovative processes in confessional education. - Moskow: GK ITL, – Ch. 1. – 208. (in Russian)
Khabibullina G. Yu. (2008b) Islamic education. Innovative processes in confessional education. - Moskow: GK ITL, –Ch. 2. – 208. (in Russian)
Lewis B. (2004) Islam: What is so mean? // Russia in global politics. –No. 2. - 99
Nurgalieva M. M. (2011) Challenges of religious extremism in Kazakhstan: readiness to counteract // The role of traditional religions in countering extremism and terrorism: collection of method.material. - Almaty: Institute of philosophy and political science of the Republic of Kazakhstan. – 150. (in Kazakh)
Nurmanova A., Izbairov A. (2009) Islamic Education in the Soviet and Post-Soviet Kazakhstan (1917-2003) // Islamic Education in the Soviet Union and Its Successor States / Ed. By Michael Kemper, Raul Motika, Stefan Reichmuth. – London: Routledge. – 280-312. (in Kazakh)
Seitakhmetova N. L., Bektenova M. K., Zhandosova Sh.M. (2017) Eurasianism: to themes the dialogue of religions and cultures as the theme of our relevance // collection of publications of the scientific journal "Chronos"" materials XV International Scientific and practical conference: "topical issues of public science" Moscow: collection of articles (standard level, academic level). Moscow: scientific journal "Chronos"-72. (in Russian)
Author's Team (2009) Tolerance and culture of the International Society (educational and methodological approach) / / Tolerance and religion. - Krasnodar: Clearance South. – 308. (in Russian)
Ospan T. (2015) Naib imam of the Central Mosque "Nur Astana" https://ummet.kz/makalalar/41-c-minbar/25-dini-ekstremizmni-aldyn-aludy-andaj-t-sili-bar.html (in Kazakh)
Toynbee A. (1991) Comprehension of History. Moscow: Politizdat publ. - 701.
Yang A.M. (2001) Political theory: general problems and directions // Textbook for the course "Fundamentals of gender studies". – Moscow: MTSGIMVSHSEN-MFF. – 143. (in Russian)
Zholdybayuly K. (2008) Fight against suspicion-Almaty: Kokzhiek, – 188. (in Kazakh)
Zhusipbek K. (2014) The disease of modernity – terrorism // https://islamjournal.idmedina.ru/jour/article/view/56 ?locale=ru_RU (in Russian)
Авт. Колл. (2009) Толерантность и культура межнационального общения (Учебно-методическое пособие) // Толерантность и религия. – Краснодар: Просвещение Юг. – 308.
Алтай Х. (1991) Құран Кәрім. Қазақша мағына және түсінігі. Құраст. – Сауд Арабия: «Екі Харамның қызметкері Фахд патшаның комбинаты». – 604.
Байтенова Н.Ж. (2013) Діни экстремизм және оның алдын алу жолдары // https://kazislam.kz/eislam-569/?lang=ru&
Бурбаев Т.К. (2008) Қазіргі Қазақстан жағдайындағы этноконфессионалдық қатынастардың ментальдық негіздері //Ұлттық қауіпсіздік аясындағы діни сәйкестілік мәселесі. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің 75 жылдығына арналған халықаралық ғылыми конференция материалдары. – Алматы: Қазақ университеті.
Жолдыбайұлы Қ. (2008) Күдікпен күрес. – Алматы: Көкжиек – 188.
Жусипбек К. (2014) Болезнь современности – терроризм // https://islamjournal.idmedina.ru/jour/article/view/56?locale=ru_RU
Ибадуллаев C. (2014) Дін мен дәстүр. – Алматы: Bainur print. – 192.
Нургалиева М.М. (2011) Вызовы религиозного экстремизма в Казахстане: готовность противостоять // Роль традиционных религий в противодействии экстремизму и терроризму: сб. метод. материалов. – Алматы: Институт философии и политологии КН МОН РК. – 150.
Сейтахметова Н.Л., Бектенова М.К., Жандосова Ш.М.(2017) Eurasianism: to theming the dialogue of religions and cultures as the theme of our relevance // Сборник публикаций научного журнала «Chronos›› по материалам XV международной научно-практической конференции: «Актуальные вопросы общественных наук» г. Москва: сборник со статьями (уровень стандарта, академический уровень). – Москва: Научный журнал «Chronos». – 72.
Оспан Т. (2015) «Нұр Астана» орталық мешітінің наиб имамы https://ummet.kz/makalalar/41-c-minbar/25-dini-ekstremizmni-aldyn-aludy-andaj-t-sili-bar.html
Хабибуллина Г.Ю. (2008) Исламское образование. Инновационные процессы в конфессиональном образовании. – Москва: ГК ИТЛ,. –ч. 1. – 208.
Хабибуллина Г.Ю. (2008) Исламское образование. Инновационные процессы в конфессиональном образовании. – Москва: ГК ИТЛ,. –ч.2. – 208.
Янг А.М. (2001) Политическая теория: общие проблемы и направления // Хрестоматия к курсу «Основы гендерных исследований». – М.: МЦГИМВШСЭН-МФФ. – 143.
References
Baitenova N.Zh. (2013) Dіni jekstremizm zhәne onyn` aldyn alu zholdary [Religious extremism and ways to prevent it] // https://kazislam.kz/eislam-569/?lang=ru& (in Kazakh)
Burbayev T. K. (2008) Mental foundations of ethnoconfessional relations in the context of modern Kazakhstan //The problem of religious identity in the context of national security. Materials of the international scientific conference dedicated to the 75th anniversary of Al-Farabi Kazakh National University. - Almaty: Kazakh University. (in Kazakh)
Altay H. (1991) Quran Karim. Kazakh meaning and understanding. Qurast. – Saudi Arabia: «Eky kharamnyn kyzmetkery Fakhd patshanyn kombinaty».-604. (in Kazakh)
Huntington S. (1998) Modernization and Westernization \\ Comparative study of civilizations. Textbook. - M.: Aspect Press. – 556.
Ibadullayev C. (2014) Din men dastur [Religion and tradition].– Almaty: Bainur print. – 192. (in Kazakh)
Khabibullina G. Yu. (2008a) Islamic education. Innovative processes in confessional education. - Moskow: GK ITL, – Ch. 1. – 208. (in Russian)
Khabibullina G. Yu. (2008b) Islamic education. Innovative processes in confessional education. - Moskow: GK ITL, –Ch. 2. – 208. (in Russian)
Lewis B. (2004) Islam: What is so mean? // Russia in global politics. –No. 2. - 99
Nurgalieva M. M. (2011) Challenges of religious extremism in Kazakhstan: readiness to counteract // The role of traditional religions in countering extremism and terrorism: collection of method.material. - Almaty: Institute of philosophy and political science of the Republic of Kazakhstan. – 150. (in Kazakh)
Nurmanova A., Izbairov A. (2009) Islamic Education in the Soviet and Post-Soviet Kazakhstan (1917-2003) // Islamic Education in the Soviet Union and Its Successor States / Ed. By Michael Kemper, Raul Motika, Stefan Reichmuth. – London: Routledge. – 280-312. (in Kazakh)
Seitakhmetova N. L., Bektenova M. K., Zhandosova Sh.M. (2017) Eurasianism: to themes the dialogue of religions and cultures as the theme of our relevance // collection of publications of the scientific journal "Chronos"" materials XV International Scientific and practical conference: "topical issues of public science" Moscow: collection of articles (standard level, academic level). Moscow: scientific journal "Chronos"-72. (in Russian)
Author's Team (2009) Tolerance and culture of the International Society (educational and methodological approach) / / Tolerance and religion. - Krasnodar: Clearance South. – 308. (in Russian)
Ospan T. (2015) Naib imam of the Central Mosque "Nur Astana" https://ummet.kz/makalalar/41-c-minbar/25-dini-ekstremizmni-aldyn-aludy-andaj-t-sili-bar.html (in Kazakh)
Toynbee A. (1991) Comprehension of History. Moscow: Politizdat publ. - 701.
Yang A.M. (2001) Political theory: general problems and directions // Textbook for the course "Fundamentals of gender studies". – Moscow: MTSGIMVSHSEN-MFF. – 143. (in Russian)
Zholdybayuly K. (2008) Fight against suspicion-Almaty: Kokzhiek, – 188. (in Kazakh)
Zhusipbek K. (2014) The disease of modernity – terrorism // https://islamjournal.idmedina.ru/jour/article/view/56 ?locale=ru_RU (in Russian)
Қосымша файлдар
Как цитировать
Bishmanov, K., & Orynbekov, N. (2022). Діни экстремизм мен лаңкестіктің қазақстандық қоғамда пайда болуының мүмкіндіктері мен тенденциялары. ҚазҰУ Хабаршысы, Дінтану сериясы, 30(2), 56–67. https://doi.org/10.26577/EJRS.2022.v30.i2.r6
Шығарылым
Бөлім
Дінтану
