Постсекулярлы Қазақстан жағдайындағы деструктивті діни ағымдарға қарсы күресінің тәжірибесі: ерекшеліктері мен әлеуметтік жауапкершілік
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2023.v33.i1.r8Аннотация
Мақалада деструктивті діни ағымдар, олардың түсініктері мен ерекшеліктері ашылады. Сондай-ақ мақалада деструктивті діни ағымдардың түрлері айқындалады. Мақала барысында деструктивті діни ағымдардың түрлері ажыратып, олардың анықтамасы іргелі ғылыми еңбектер және зерттеу жұмыстарын басшылыққа алу арқылы көрсетіледі. Деструктивті діни ағымдардың қоғам тыныштығы мен мемлекеттің тұтастығына келтіретін жағымсыз әрекеттері ашылып, адам өміріндегі ауыр салдары сарапталады. Деструктивті діни ағымдарға қарсы күрес жүргізудің қажеттілігі айқындалды. Постсекулярлы жағдайдағы Қазақстан Республикасындағы деструктивті діни ағымдарға қарсы күрес тәжірибесі көрсетілді. Алдымен Қазақстан Республикасының деструктивті діни ағымдарға қарсы күресінің құқықтық негіздері анықталды. Ел егемендігінің алғашқы жылдарынан бастап қабылданған заңдар анықталды. Сонымен қатар мақала барысында постсекулярлық жағдайдағы Қазақстан Республикасының халықаралық ұйымдар аясында деструктивті діни ағымдар күресіне баға берілді. Халықаралық маңызы бар шаралары анықталды. Мақала барысында деструктивті діни ағымдарға қарсы күрестің әлеуметтік маңыздылығы ашылды. Постсекулярлық жағдайындағы Қазақстан Республикасындағы деструктивті діни ағымдарға қарсы күрестегі құқық қорғау органдары ғана емес, сонымен қатар ғылыми қауымдастықтың да атқаруы тиіс міндеттері ашылды. Бүгінгі таңдағы бұқаралық ақпарат құралдарының мүмкіндіктерін ескере отырып, деструктивті діни ағымдарға қарсы күрестің жаңа түрлеріне баға берілді.
Түйін сөздер: деструктивті діни ағым, постсекулярлық, заң, мемлекет, конвенция, дәстүр, жауапкершілік.
Библиографиялық сілтемелер
Әдебиеттер
Абдулганеев Р.Р. (2012) Деструктивные культы и тоталитарные секты как источник распространения религиозного экстремизма // Грамота. №10 (24). – 184.
Александрова З.Е. (2001) Словарь синонимов русского языка. – Москва: Русский язык. – 568.
Артюхов М.Н. (2015) Секта: научная терминология или компрометация новых религиозных движений // Исорическая и социально-образовательная мысль. – Том 7.- №5. Часть 2. – 192.
Ахремеева Ю.В. (2009). Социокультурные основы религиозного экстремизма. – Диссертация на соискание ученой степени кандидата философских наук. – 178.
Базарбаева Г.А. (2014) Жат діндердің құрсауындағы жастар көп // Дін және қазіргі заман. ІІ басылым. – 140.
Байтенова Н.Ж. (2006) Дінтану негіздері. – Алматы: Қазақ университеті. – 356.
Байтенова Н.Ж., Борбасова Қ.М. (2010) Жаңа діни ағымдардағы сектантықтың әлеуметтік-философиялық мәні // Адам және әлем: философия, ғылым, мәдениет. – 319.
Байтенова Н.Ж., Жетпісбай Н. (2021) Фанатизм түсінігі, мәні мен ерекшеліктері (жалпы фанатизм, радикализм, фундаментализм, экстремизм, терроризм түсініктерінің ара жігін айқындау) // Адам әлемі. – №1 (87). – 124-138.
Борбасова Қ.М. (2015) Дінтанудағы сектатану // ҚазҰУ хабаршысы. Дінтану сериясы. - №1 (1). – 176.
Дик Н.Ф. (2006). Культура и традиции мировых религий. – Ростов на Дону: Баро-пресс. – 232.
Жандосова Ш.М. (2014) Діни экстремизмге қарсы Қазақстан Республикасының саясаты // Философия докторы PhD ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. – 126.
Коломийцев В.Ф. (2004) Социология Герберта Спенсера. – Социс. - №1. – 176.
Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. (2004) Современный толковый словарь русского языка. – Санкт-Петербург: ИТИ Технологии. – 1254.
Омаров А.Қ. (2014) Теріс діни ағымдардың ортақ белгілері // Дін және қазіргі заман. ІІ басылым. – 140.
Пчелинцев А.В. (1999) К вопросу о терминах «традиционная релиягия» и «секта» // Религия и право. - №2. – 188..
Сидоров П.И. (2005) Психический терроризм – нелетальное оружие массового поражения // Российский психиатрический журнал. – №3. – 123.
Lifton R.J. (1989) Thought Reform and the Psychology of Totalism: a Study of Brainwashing in China. – Carolina: UNS Press. – 528 p.
Troeltsch E. (2017) Der Platz des Christentums unter den Weltreligionen // Handbuch Theologie der Religionen. Freiburg; Basel; Wien: Herder. – 192 р.
References
Abdulganeev R.R. (2012) Destruktivnye kulty i totalitarnye sekty kak istochnik rasprostranenija religioznogo jekstremizma [Destructive cults and totalitarian sects as a source of spreading religious extremism] // Gramota. – №10(24). – 184. (in Russian)
Aleksandrova Z.E. (2001) Slovar' sinonimov russkogo jazyka [Dictionary of synonyms of the Russian language]. – Moskva: Russki yazik. – 568. (in Russian)
Artjuhov M.N. (2015) Sekta: nauchnaja terminologija ili komprometacija novyh religioznyh dvizhenij [Sect: Scientific terminology or compromise of new religious movements] // Isoricheskaja i social'no-obrazovatel'naja mysl'. – Tom 7.- №5. Chast' 2. – Moskva. – 192. (in Russian)
Ahremeeva Ju.V. (2009). Sociokulturnye osnovy religioznogo jekstremizma [Socio-cultural foundations of religious extremism]. – Dissertacija na soiskanie uchenoj stepeni kandidata filosofskih nauk. – 178. (in Russian)
Bazarbaeva G.A. (2014) Zhat dіnderdіn kursauyndagy zhastar kop [There are many young people trapped in alien religions] // Dіn zhane kazіrgі zaman. ІІ basylym. – 140. (in Kazakh)
Baitenova N.Zh. (2006) Dіntanu negіzderі [Fundamentals of religious studies]. – Almaty: Kazak universiteti. – 356. (in Kazakh)
Baitenova N.Zh., Borbasova Қ.M. (2010) Zhana dіni agymdardagy sektantyқtyn aleumettіk-filosofijalyk manі [Socio-philosophical meaning of sectarianism in New Religious Movements] // Adam zhane alem: filosofija, gylym, madeniet. – 319. (in Kazakh)
Baitenova N.Zh., Zhetpіsbaj N. Fanatizm tusіnіgі, manі men erekshelіkterі (zhalpy fanatizm, radikalizm, fundamentalizm, jekstremizm, terrorizm tүsіnіkterіnің ara zhіgіn ajkyndau) [The concept, essence and features of fanaticism (defining the relationship between the concepts of fanaticism, radicalism, fundamentalism, extremism, terrorism in general)] // Adam әlemі. – №1 (87). – 2021. – 124-13b. (in Kazakh)
Borbasova Қ.M. (2015) Dіntanudagy sektatanu [Sectarianism in religious studies] // KazUU habarshysy. Dіntanu serijasy. №1 (1). – 176. (in Kazakh)
Dik N.F. (2006). Kultura i tradicii mirovyh religij [Culture and traditions of world religions]. – Rostov na Donu: Baro press. – 232. (in Russian)
Zhandosova Sh.M. (2014) Dіni jekstremizmge karsy Kazakstan Respublikasynyn sajasaty [Policy of the Republic of Kazakhstan against religious extremism] // Filosofija doktory PhD gylymi darezhesіn alu ushіn dajyndalgan dissertacija. – 126. (in Kazakh)
Kolomijcev V.F. (2004) Sociologija Gerberta Spensera [The Sociology of Herbert Spencer]. – Socis. - №1. – 176. (in Russian)
Ozhegov S.I., Shvedova N.Ju. (2004) Sovremennyj tolkovyj slovar' russkogo jazyka [Modern explanatory dictionary of the Russian language]. – Sankt-Peterburg: ITI Technologii. – 1254. (in Russian)
Omarov A.Қ. (2014) Terіs dіni agymdardyn ortak belgіlerі [Common features of negative religious movements] // Dіn zhane kazіrgі zaman. ІІ basylym. – 140. (in Kazakh)
Pchelincev A.V. (1999) K voprosu o terminah «tradicionnaja relijagija» i «sekta» [On the question of the terms «traditional religion» and «sect»] // Religija i pravo. - №2. – 188. (in Russian)
Sidorov P.I. (2005) Psihicheskij terrorizm – neletal'noe oruzhie massovogo porazhenija [Psychic terrorism is a non–lethal weapon of mass destruction] // Rossijskij psihiatricheskij zhurnal. – №3. – 123. (in Russian)
Lifton R.J. (1989) Thought Reform and the Psychology of Totalism: a Study of Brainwashing in China. – Carolina: UNS Press. – 528. (in English)
Troeltsch E. (2017) Der Platz des Christentums unter den Weltreligionen // Handbuch Theologie der Religionen. Freiburg; Basel; Wien: Herder. – 192. (in English)
Абдулганеев Р.Р. (2012) Деструктивные культы и тоталитарные секты как источник распространения религиозного экстремизма // Грамота. №10 (24). – 184.
Александрова З.Е. (2001) Словарь синонимов русского языка. – Москва: Русский язык. – 568.
Артюхов М.Н. (2015) Секта: научная терминология или компрометация новых религиозных движений // Исорическая и социально-образовательная мысль. – Том 7.- №5. Часть 2. – 192.
Ахремеева Ю.В. (2009). Социокультурные основы религиозного экстремизма. – Диссертация на соискание ученой степени кандидата философских наук. – 178.
Базарбаева Г.А. (2014) Жат діндердің құрсауындағы жастар көп // Дін және қазіргі заман. ІІ басылым. – 140.
Байтенова Н.Ж. (2006) Дінтану негіздері. – Алматы: Қазақ университеті. – 356.
Байтенова Н.Ж., Борбасова Қ.М. (2010) Жаңа діни ағымдардағы сектантықтың әлеуметтік-философиялық мәні // Адам және әлем: философия, ғылым, мәдениет. – 319.
Байтенова Н.Ж., Жетпісбай Н. (2021) Фанатизм түсінігі, мәні мен ерекшеліктері (жалпы фанатизм, радикализм, фундаментализм, экстремизм, терроризм түсініктерінің ара жігін айқындау) // Адам әлемі. – №1 (87). – 124-138.
Борбасова Қ.М. (2015) Дінтанудағы сектатану // ҚазҰУ хабаршысы. Дінтану сериясы. - №1 (1). – 176.
Дик Н.Ф. (2006). Культура и традиции мировых религий. – Ростов на Дону: Баро-пресс. – 232.
Жандосова Ш.М. (2014) Діни экстремизмге қарсы Қазақстан Республикасының саясаты // Философия докторы PhD ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация. – 126.
Коломийцев В.Ф. (2004) Социология Герберта Спенсера. – Социс. - №1. – 176.
Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. (2004) Современный толковый словарь русского языка. – Санкт-Петербург: ИТИ Технологии. – 1254.
Омаров А.Қ. (2014) Теріс діни ағымдардың ортақ белгілері // Дін және қазіргі заман. ІІ басылым. – 140.
Пчелинцев А.В. (1999) К вопросу о терминах «традиционная релиягия» и «секта» // Религия и право. - №2. – 188..
Сидоров П.И. (2005) Психический терроризм – нелетальное оружие массового поражения // Российский психиатрический журнал. – №3. – 123.
Lifton R.J. (1989) Thought Reform and the Psychology of Totalism: a Study of Brainwashing in China. – Carolina: UNS Press. – 528 p.
Troeltsch E. (2017) Der Platz des Christentums unter den Weltreligionen // Handbuch Theologie der Religionen. Freiburg; Basel; Wien: Herder. – 192 р.
References
Abdulganeev R.R. (2012) Destruktivnye kulty i totalitarnye sekty kak istochnik rasprostranenija religioznogo jekstremizma [Destructive cults and totalitarian sects as a source of spreading religious extremism] // Gramota. – №10(24). – 184. (in Russian)
Aleksandrova Z.E. (2001) Slovar' sinonimov russkogo jazyka [Dictionary of synonyms of the Russian language]. – Moskva: Russki yazik. – 568. (in Russian)
Artjuhov M.N. (2015) Sekta: nauchnaja terminologija ili komprometacija novyh religioznyh dvizhenij [Sect: Scientific terminology or compromise of new religious movements] // Isoricheskaja i social'no-obrazovatel'naja mysl'. – Tom 7.- №5. Chast' 2. – Moskva. – 192. (in Russian)
Ahremeeva Ju.V. (2009). Sociokulturnye osnovy religioznogo jekstremizma [Socio-cultural foundations of religious extremism]. – Dissertacija na soiskanie uchenoj stepeni kandidata filosofskih nauk. – 178. (in Russian)
Bazarbaeva G.A. (2014) Zhat dіnderdіn kursauyndagy zhastar kop [There are many young people trapped in alien religions] // Dіn zhane kazіrgі zaman. ІІ basylym. – 140. (in Kazakh)
Baitenova N.Zh. (2006) Dіntanu negіzderі [Fundamentals of religious studies]. – Almaty: Kazak universiteti. – 356. (in Kazakh)
Baitenova N.Zh., Borbasova Қ.M. (2010) Zhana dіni agymdardagy sektantyқtyn aleumettіk-filosofijalyk manі [Socio-philosophical meaning of sectarianism in New Religious Movements] // Adam zhane alem: filosofija, gylym, madeniet. – 319. (in Kazakh)
Baitenova N.Zh., Zhetpіsbaj N. Fanatizm tusіnіgі, manі men erekshelіkterі (zhalpy fanatizm, radikalizm, fundamentalizm, jekstremizm, terrorizm tүsіnіkterіnің ara zhіgіn ajkyndau) [The concept, essence and features of fanaticism (defining the relationship between the concepts of fanaticism, radicalism, fundamentalism, extremism, terrorism in general)] // Adam әlemі. – №1 (87). – 2021. – 124-13b. (in Kazakh)
Borbasova Қ.M. (2015) Dіntanudagy sektatanu [Sectarianism in religious studies] // KazUU habarshysy. Dіntanu serijasy. №1 (1). – 176. (in Kazakh)
Dik N.F. (2006). Kultura i tradicii mirovyh religij [Culture and traditions of world religions]. – Rostov na Donu: Baro press. – 232. (in Russian)
Zhandosova Sh.M. (2014) Dіni jekstremizmge karsy Kazakstan Respublikasynyn sajasaty [Policy of the Republic of Kazakhstan against religious extremism] // Filosofija doktory PhD gylymi darezhesіn alu ushіn dajyndalgan dissertacija. – 126. (in Kazakh)
Kolomijcev V.F. (2004) Sociologija Gerberta Spensera [The Sociology of Herbert Spencer]. – Socis. - №1. – 176. (in Russian)
Ozhegov S.I., Shvedova N.Ju. (2004) Sovremennyj tolkovyj slovar' russkogo jazyka [Modern explanatory dictionary of the Russian language]. – Sankt-Peterburg: ITI Technologii. – 1254. (in Russian)
Omarov A.Қ. (2014) Terіs dіni agymdardyn ortak belgіlerі [Common features of negative religious movements] // Dіn zhane kazіrgі zaman. ІІ basylym. – 140. (in Kazakh)
Pchelincev A.V. (1999) K voprosu o terminah «tradicionnaja relijagija» i «sekta» [On the question of the terms «traditional religion» and «sect»] // Religija i pravo. - №2. – 188. (in Russian)
Sidorov P.I. (2005) Psihicheskij terrorizm – neletal'noe oruzhie massovogo porazhenija [Psychic terrorism is a non–lethal weapon of mass destruction] // Rossijskij psihiatricheskij zhurnal. – №3. – 123. (in Russian)
Lifton R.J. (1989) Thought Reform and the Psychology of Totalism: a Study of Brainwashing in China. – Carolina: UNS Press. – 528. (in English)
Troeltsch E. (2017) Der Platz des Christentums unter den Weltreligionen // Handbuch Theologie der Religionen. Freiburg; Basel; Wien: Herder. – 192. (in English)
Қосымша файлдар
Как цитировать
Tuganbay, Q., Akhmullaeva, M., Espenova, T., & Isengalieva, Z. (2023). Постсекулярлы Қазақстан жағдайындағы деструктивті діни ағымдарға қарсы күресінің тәжірибесі: ерекшеліктері мен әлеуметтік жауапкершілік. ҚазҰУ Хабаршысы, Дінтану сериясы, 33(1), 68–77. https://doi.org/10.26577//EJRS.2023.v33.i1.r8
Шығарылым
Бөлім
Дінтану
