Әл-Фарабидің метафизикалық теологиясындағы Құдай кемелдігінің сипаттары

Аннотация

Бұл зерттеуде илаһи кемелдіктің «бәрін білуші», «ең дана», «шынайы бар» (мазмұны мен этимологиялық жағынан «шын» ұғымымен ұқсастығы) және «тірі» («өмір» сөзіне жақын) сияқты сипаттар қарастырылады. Әл-Фарабидің пікірінше, бұл сипаттардың пайда болуының негізгі себептері жоқ, өйткені Құдайдың (Бірінші Болмыстың) өзінен бұрын болатын еш нәрсе жоқ. Ал бұл сипаттар кемелдік сипаттар болғандықтан және өзінің жаратылысы, анықтамасы мен сипаттары бойынша Құдайға тән болғандықтан (яғни, олар Құдайдың кемелдігін білдіретін), онда бұл сипаттар өздерінің пайда болуына ешбір негіз жоқ. Олардың өмір сүруінің негізі олардың сипаттаушы және сонымен бірге субстанциялық сипаттағы қасиеттер ретінде Құдайға тиесілі болуы болып табылады. Осыны ескере отырып, әл-Фараби бұл сипаттарды Құдайдың алдын ала бергендігіне сүйене отырып сипаттайды. Әл-Фараби «Қайырымды қала тұрғындарының көзқарасы» §§7-10 тармақтарында Құдай болмыстың жоғарыда аталған қасиеттерін сипаттайды. Осы төрт параграфта әл-Фараби Құдайдың кемелдігі туралы ең жалпы сипаттама береді. Сонымен бірге ол Бірінші Болмыстың құдайлық болмысына тән экзистенциалды және танымдық сипаттағы қасиеттерге назар аударады. Яғни, Бірінші Болмыстың бар екендігі, ең алдымен, түпкі мағынада оның бастапқы және сөзсіз кемелдігін көрсететін сипаттардың болуымен көрсетіледі.

Түйін сөздер: Бірінші Болмыс, кемелдік, бәрін білуші бастау, шынайы болмыс, илаһи сипаттар.