Прагматические особенности теонимов в хиссе Рабгузи «Адам ата– Хауа ана»

Авторы

DOI:

https://doi.org/10.26577//EJRS.2022.v31.i3.r8

Ключевые слова:

теоним, мифоним, агионим, пророки, святые

Аннотация

Данная статья посвящена анализу прагматических особенностей религиозных имен в хиссе Рабгузи «Адам ата – Хауа ана». Использование теонимов в произведении основано на примерах религиозного, исторического и мифологического характера. Кроме того, в статье рассматривается лингвистическое значение религиозно-мифических антропонимов и их современное употребление. Авторы статьи подчеркивают важную роль религиозных и мифологических персонажей, позволяющих определить основную интенцию Рабгузи в передаче информации и объясняют значения близких по содержанию терминов: теоним, мифоним, агионим, святой и др. Рабгузи иcпoльзуeт имена мифических персонажей для представления интересов религиозно-мистического содержания. Теонимы отражают историю, этногенез, реалии жизни и быта, опыт, обычаи, верования, культуру и мировоззрение этноса того периода.  Поэтому описание героев, отражение картины событий и идейного содержания, систематическое исследование теонимов в хиссе позволяют раскрыть характер и особенности жанра произведении и мысли автора. Цель исследования – выявить информацию, закодированную в культурно-языковой семантике теонимов, рассматривая их как сложную ментальную единицу, выражающую духовно-нравственные ценности. Теонимы, как источник этнокультурной информации отражается в языке в качестве образов-имен мифологических и религиозных персонажей. В хиссе они рассматриваются, как языковой фактор, связанный с мифико-религиозным мировоззрением, богатым этнокультурной информацией. Религиозно-теоретические выводы могут быть применены в области теолингвистики. Результаты исследовательской работы вносят свой вклад в решение теоретических проблем, определение принципов этнолингвистики.

Ключевые слова: теоним, мифоним, агионим, пророки, святые.

Библиографические ссылки

Алексеев В. И. (2015) Nomina sacra: философско-богословские обоснования теолингвистического подхода в ономатологии Божественного. Теологический дискурс и языковая картина мира, 5 (716) 9-20. – URL: http://www.vestnik-mslu.ru/Vest/Vest15-716zc.pdf
Алексеев В.И. (2014) Теолингвистические принципы в методике и теории исследования ономастики Божественного//Язык и метод: русский язык в лингвистических исследованиях XXII века, Лингвистический анализ на грани методологического срыва: II Междун. науч. конф., 301-309. – URL: https://www.ejournals.eu/Language-and-Method/2015/2015/ (дата обращения: 03. 10. 2022).
Аяған Б., Ибрагимов Ж., Абдраманов Ж. (2010) Ислам: энциклопедиялық анықтамалық. – Алматы: Аруна.– 592 б. ISBN 9965-26-322-1 – URL: http://kazneb.kz/site/catalogue/view?br=1109734
Бопайұлы Б., Керімбай С., Нәби Ә., Төлеген М. (2015) Әлдиден эпосқа дейін: отбасы хрестоматиясы. Алматы: «Орхон» баспа үйі, 392 б. – URL: https://www.bookcity.kz/products/ldiden-epos-a-deyin-otbasy-khrestomatiyasy-9786018054358/
Әбдуәлиұлы Б. (2019) Теолингвистика және фольклорлық теонимдердің лингвистикалық мәселелері. «Әдеби-рухани мұра: мәдениетаралық коммуникация контексінде»: фольклортанушы ғалым, филология ғылымдарының докторы, профессор А.Ш.Пангереевтің 60 жасқа толуына арналған халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. «Жұбанов университеті» баспасы, Ақтөбе, 26-29 бб. – URL: http://zhubanov.edu.kz/media-files/kz/gylym-men-innovaciyalar/aomu-gylymi-basylymdary/January-25-2019.pdf
Зырянова М. Н. (2010) Особенности реализации концепта «творец» в идиостиле Пригова. Вестник Томского государственного педагогического университета, 6, 29-33. – URL: https://vestnik.tspu.edu.ru/archive.html?year=2010&issue=6
Игиликова С.И., Сүйерқұл Б.М. Қазақ ономастика кеңістігіндегі араб тілінен енген антропонимдердің теолингвистикалық ерекшеліктері // ҚазҰУ хабаршысы, Хабаршы. Филология сериясы. №2 (170). 2018. –168-178 бб.
Исахан М., Муслимов М., Көкенай С., Сыддықов Б. (2015). Исламдық терминдер сөздігі. Астана: Дін мәселелері жөніндегі ғылыми-зерттеу және талдау орталығы, 60 б. ISBN 978-601-7571-33-7. – URL: https://emirsaba.org/pars_docs/refs/3/2993/2993.pdf
Исмаилов Х. (1991) Коран: cказания, предания, притчи (цитаты с комментариями). Москва: Милосердие, 57 с. – URL: https://www.ozon.ru/product/koran-skazaniya-predaniya-pritchi-tsitaty-s-kommentariyami-137714080/?sh=4iyM6BMvYw
Қалназаров А.Топырақтан жаралған адам. Ойтүйер (жалғасы) – 2020. – URL: https://kazislam.kz/topyra-tan-zharal-an-adam-ojt-jer-zhal/
Құран Кәрім, «һижір» сүресі. 15:26
Құран Кәрім, «Тина» сүресі, 4:596
Құран Кәрім, «Бақара» сүресі, «Нахыл» сүресі, 87:102
Құран Кәрім, «Бақара» сүресі, 97-98
Мальсагова М. (2011) Теонимическая лексика как система (на материале художественных текстов), Назрань: Пилигрим. –144 с. ISBN 978-5-98993-189-7. – URL: http://gerebilo.ucoz.ru/load/monografii/monografija/malsagova_m_i_teonimicheskaja_leksika_kak_sistema/9-1-0-550
Мәдиева Г.Б., Иманбердиева С.Қ. (2005) Ономастика: зерттеу мәселелері. . – Алматы: Тіл комитеті, «ІС-Ссрвис» ЖШС,– 240 б. ISBN 9965-640-03-3. – URL: https://atau.kz/docs/3020.pdf
Оңдасынов Н. Арапша - қазақша түсіндірме сөздік. – Алматы: Білім, 2010.-167 б
Подольская Н. В. (1988) Словарь русской ономастической терминологии. 2-е изд., перераб, и доп. М.: Наука, 1988. – 192 с. ISBN 5-02-010892-8. – URL: https://www.twirpx.com/file/2481190/
Сағындықұлы Б. (1997) Ғаламның ғажайып сырлары. Алматы: Ғылым, 296 б.
Суперанская А.В. (1973) Общая теория имени собственного. Москва: Наука. – URL: https://www.twirpx.com/file/2118242/
Тихонов А.Н. (2008) Энциклопедический словарь-справочник лингвистических терминов и понятий. Русский язык [Электронный ресурс]: в 2-х томах. - Т.1. / под общ. ред. Тихонова А.Н., Хашимова Р.И. М.: Наука, 2008.–820 с. ISBN 978-5-02-033354-3. – URL: https://sng1lib.org/ireader/2897110
Тұрышев А.Қ. (2005) Мәшһүр Жүсіп шығармалары лексикасының этномәдени негіздері: докт. дисс. автореф: 10.02.02. Алматы, 57 6.
Ысқақов А., Уәли Н. (2011) Қазақ əдеби тілінің сөздігі. II Том. Он бес томдық. — Алматы: Дәуір, 2011. — 2-том. А–Б. — 742 бет. ISBN 9786017293130. – URL: https://emle.kz/uploads/files/4ad96b9eafda479c4998bfee979e54d7.pdf

References

Ábdýálıuly B. (2019) Teolingvistika jáne folklorlyq teonimderdiń lingvistikalyq máseleleri [Linguistic problems of theolinguistics and folk theonyms], «Ádebı-rýhanı mura: mádenıetaralyq kommýnıkatsııa konteksinde»: folklortanýshy ǵalym, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor A.Sh.Pangereevtiń 60 jasqa tolýyna arnalǵan halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferentsııa materıaldary [Literary and spiritual heritage: in the context of intercultural communication": materials of the international scientific-practical conference dedicated to the 60th anniversary of the folklorist, Doctor of Philology, Professor A.Sh. Pangereev.], «Jubanov ýnıversıteti» baspa bólimi [Publishing department "Zhubanov University"], Aktobe, Р. 34-37. – URL: http://zhubanov.edu.kz/media-files/kz/gylym-men-innovaciyalar/aomu-gylymi-basylymdary/January-25-2019.pdf (in Kazakh)
Aıaǵan B., Ibragımov J., Abdramanov J. (2010) Islam: entsıklopedııalyq anyqtamalyq. [Islam: encyclopedic reference book] (Aruna, Almaty, 542 p.) ISBN 9965-26-322-1. – URL: http://kazneb.kz/site/catalogue/view?br=1109734 (in Kazakh)
Alekseev V. I. (2014) Teolingvisticheskie printsipyi v metodike i teorii issledovaniya onomastiki Bozhestvennogo [Theolinguistic principles in the methodology and theory of the study of onomastics of the Divine], Yazyik i metod: russkiy yazyik v lingvisticheskih issledovaniyah XXII veka [ Language and method: Russian language in linguistic studies of the XXII century], Lingvisticheskiy analiz na grani metodologicheskogo sryiva [Linguistic analysis on the verge of a methodological breakdown], II Mezhdun. nauch. konf.[II Intern. scientific conf.], P.301–309 Available at: https://www.ejournals.eu/Language-and-Method/2015/2015/art/6689 (accessed 03.10.2022) (in Russian)
Alekseev V.I. (2015) Nomina sacra: filosovsko-bogoslovnskie obosnovaniya teolingvisticheskogo podhoda v onomatologii Bozhestvennogo [philosophical and theological foundations of the theolinguistic approach in the onomatology of the Divine], Teologicheskiy diskurs i yazyikovaya kartina mira [Theological discourse and language picture of the world], 5 (716), P.9-20. – URL: http://www.vestnik-mslu.ru/Vest/Vest15-716zc.pdf (in Russian)
Bopaıuly B., Kerimbaı S., Nábı Á.. Tólegen M. (2015) Áldıden eposqa deıin: otbasy hrestomatııasy [From Aldi to the epic: family anthology], (Orkhon, Almaty, 392 p.). – URL: https://www.bookcity.kz/products/ldiden-epos-a-deyin-otbasy-khrestomatiyasy-9786018054358/ (in Kazakh)
Igılıkova S.I., Súıerqul B.M. Qazaq onomastıka keńistigindegi arab tilinen engen antroponımderdiń teolıngvıstıkalyq erekshelikteri [Theolinguistic features of anthroponyms from the Arabic language in the Kazakh onomastics] // Qaz UÝ habarshysy, Habarshy. Fılologııa serııasy [Bulletin of the Kazakh National University, Bulletin. Philology series.] 2 (170). 2018
Isahan M., Mýslımov M., Kókenaı S., Syddyqov B. (2015) Islamdyq termınder sózdigi [Dictionary of Islamic terms], (Din máseleleri jónindegi ǵylymı-zertteý jáne taldaý ortalyǵy, Astana, 60 p.) ISBN 978-601-7571-33-7. – URL: https://emirsaba.org/pars_docs/refs/3/2993/2993.pdf (in Kazakh)
Ismailov H. (1991) Koran: ckazaniya, predaniya, pritchi (tsitatyi s kommentariyami) [Qur`an: legends, legends, parables (quotes with comments)], (Miloserdie, Moskow, 57 p.) – URL: https://www.ozon.ru/product/koran-skazaniya-predaniya-pritchi-tsitaty-s-kommentariyami-137714080/?sh=4iyM6BMvYw (in Russian)
Mádıeva G.B, Imanberdıeva S.Q. (2005) Onomastıka: zertteý máseleleri [Onomastics: research problems] (IS-Sеrvıs, Almaty, 240 p.) ISBN 9965-640-03-3. – URL: https://atau.kz/docs/3020.pdf (in Kazakh)
Malsagova M.I. (2011) Teonimicheskaya leksika kak sistema (na materiale hudozhestvennyih tekstov) [Theonymic vocabulary as a system (based on literary texts)] (Piligrim, Nazran, 144 p.) ISBN 978-5-98993-189-7. – URL: http://gerebilo.ucoz.ru/load/monografii/monografija/malsagova_m_i_teonimicheskaja_leksika_kak_sistema/9-1-0-550 (in Russian)
Ońdasynov N. Arapsha - qazaqsha túsindirme sózdik [Arabic - Kazakh explanatory dictionary] 2010 (Bilim, Almaty, 167 p.) [in Kazakh]
Podolskaya N.V. (1988) Slovar russkoy onomasticheskoy terminologii [Dictionary of Russian onomastic terminology], 2-e izd., pererab. i dop. [2nd ed., revised. and additional] (Nauka, Moscow, 192 р.) – URL: https://www.twirpx.com/file/2481190/ (in Russian)
Qalnazarov A. Topyraqtan jaralǵan adam [Adam was created from dust] 2020 – URL: https://kazislam.kz/topyra-tan-zharal-an-adam-ojt-jer-zhal/
Quran Kárim [The Holy Quran], «hıjir» súresi [Surah Al-Hijr], 15:26 (in Kazakh)
Quran Kárim [The Holy Quran], «Tına» súresi [Surah Tina], 4: 596 (in Kazakh)
Quran Кárim [The Holy Quran], «Baqara» súresi [Surah Al-Baqarah], «Nahyl» súresi [Surah Al-Nahyl] 87:102 (in Kazakh)
Quran Кárim [The Holy Quran], «Baqara» súresi [Surah Al-Baqarah], 97-98 (in Kazakh)
Saǵyndyquly B. (1997) Ǵalamnyń ǵajaıyp syrlary [The amazing secrets of the universe] (Gylym, Almaty, 296 p.) (in Kazakh)
Superanskaya A. V. (1973) Obschaya teoriya imeni sobstvennogo [General theory of proper name] (Nauka, Moscow, 366 р.) – URL: https://www.twirpx.com/file/2118242/ (in Russian)
Tikhonov A.N. (2008) Entsiklopedicheskiy slovar-spravochnik lingvisticheskih terminov i ponyatiy. [Encyclopedic dictionary-reference book of linguistic terms and concepts], Russkiy yazyik: в 2-х т. [Russian language in 2 volumes], Т. 1. [Volume 1], ed. A. N. Tikhonov, R. I. Khashimov (Nauka, Moscow, 840 р.) ISBN 978-5-02-033354-3. – URL: https://sng1lib.org/ireader/2897110 (in Russian)
Turyshev A.Q. (2005) Máshhúr-Júsip shyǵarmalary leksıkasynyń etnomádenı negizderi [Ethnocultural bases of vocabulary of Mashkhur-Zhusup's works], dokt. dıss. аvtoref [abstract of Doctor’s thesis]. 10.02.02. Almaty, P. 57.
Ysqaqov A., Ýálı N. (2011) Qazaq ádebı tiliniń sózdigi [Dictionary of the Kazakh literary language], II Tom [Volume II], On bes tomdyq [Fifteen volumes], (Dáýir, Almaty,) 2(742) ISBN 9786017293130. – URL: https://emle.kz/uploads/files/4ad96b9eafda479c4998bfee979e54d7.pdf (in Kazakh)
Zyiryanova M. N. (2010) Osobennosti realizatsii kontsepta «tvorets» v idiostile Prigova [Features of the implementation of the concept "creator" in Prigov's idiostyle], Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta [Tomsk State Pedagogical University Bulletin], No. 6, P. 29-33. – URL: https://vestnik.tspu.edu.ru/archive.html?year=2010&issue=6 (in Russian)

Дополнительные файлы

Опубликован

2022-09-14