Появление течения хaриджитов
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS-2016-1-172Аннотация
Ислам әлеміндегі қазіргі болып жатқан қанды қақтығыстардың бүгін ғана туындап отырмағаны, Ислам әлеміндегі мұндай қақтығыстар сол ислам дінінің алғашқы ғасырының өзінде-ақ қалыптасқандығы туралы тарихи деректерді талдауға арналған бұл мақала, қазіргі күні Исламдағы өздерін «нағыз мұсылманбыз» деп жүрген радикалды ағымдардың шығу негіздеріне талдау жасайды. Ол Исламдағы алғашқы бүлікшіл деп танылған хариджиттік ағым еді. Бұл ағымның алғашқы тарих сахнасына шығу сәтінен бастап, ислам дініндегі тұрақсыздықтың пайда болуы мен шығу себептері және олардың негізгі ұстанымдары мен сенім негіздері бұл мақалада жан-жақты қарастырылады. Пайғамбар дәуірінен кейінгі Халифаттағы саяси ахуалдың тұрақсыздығы мен оның себептері, Халиф Османның өлтірілуі, оның орнына халиф тағына отырған Али ибн Абу Талибтің Османның жақтастары тарапынан қарсылыққа ұшырауы, Сыффын соғысы, осы соғыстың нәтижесіне риза болмағандар тарапынан хариджиттік ағымның қалыптастырылуы туралы оқиғаларға мақалада талдау жасалады. Хариджиттік ағымы билікке қарсы шыққан алғашқы саяси ағымдардың бірі болып есептелінеді. Олардың дүниеге келуімен Ислам әлемінде «мұсылман-кәпір» түсінігі пайда болды. Хариджиттердің осы ұстанымы қазіргі күнгі исламдық радикалды ағымдардың көпшілігінде бар және олардың негізі ұстанымдарымен хариджиттер ұстанымы арасында оншалықты алшақтық жоқ екендігін көруге болады. Сонымен бірге мақала шеңберінде хариджиттік ағымының іштей қанша топтарға бөлінгені мен олардың ұстанымдарына қысқаша талдау жасалынған.
Библиографиялық сілтемелер
2 Abdülkadir Şeybe, Çağdaş Dünya Dinleri ve Mezhepleri. Ist.1995, s. 147.
3Yaşar Kutluay, Tarihte ve Günümüzde Islam Mezhepleri, Ank.1968, s.57-59.
4 Ethem Ruhi Fiğlalı, Ibadiyenin Doğuşu ve Görüşleri, Doktora Tezi, Ank.1983, s.52.
5 Sabri Hizmetli, Islam Tarihi, Ank.1991, s. 220.
6. Eüset Bukeyrb.Said, Dirasat-I Islamiyyefil Usülil-Ibadiyye, Kahire, M.1988/H.1408, s.35.
7. Bağdadi, al-Fark beyne’l-Fırak, Beyrut-Lubnan, M.1993/H.1413, s.74.Çev: Ethem Ruhi Fiğlalı, Ank.1991, s.55.
8. Abdül-Hafiz, el-Ibadiyye Mezhep ve Sulük, s.210.
9 Malati, et-Tenbih ve’r-Redd, Kahire, M.1993/H.1413, s.47.
10 Irfan Abdülhamid, Islamda Itikadi Mezhepler ve Akaid Esasları. Çev: Saim Yeprem, Ist.1981, s.74.
11 Eş’ari, Makalatu’t-Islamiyyin, Beyrut-Lubnan, M.1995/H.1446, C.1, s.168.
12 Kadriye Yıldırım, Harici Zihniyetin Oluşumu ve Günümüzdeki Tezahürleri, Adana 2001, s.10.
13 Kuran-i Kerim, Bakara Suresi, 2/207
14 Neş’et Çağatay, I. Agah Çubukçu, Islam Mezhepleri Tarihı, Ank.1965, s.33.
15 Ignaz Goldziher, Introduction to Islamic Theology and Law, New Jersey, 1979, s.173.
16 W.Montgomery Watt, Islam and the integration of Society, s.112.
17 М.М.Мырзабеков, Ислам тарихы, Түркістан 2015, 136-138 б.
18 О.Г.Большаков, История халифата, Том 3, с.55.
19 Куфи, Том4, с. 89-97.
