Қазіргі қоғамдағы неопаганизм көріністері мен дамуы
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS.2020.v24.i4.r1Кілттік сөздер:
Архаика, мифология, тотемизм, фетишизм, анимизм, неопаганизм, өнерАннотация
Қазіргі мәдениет пен өнерде көне сенімдер мен мифологиялық ұғымдарды көптеп кездестіруге болады. Бұл мақала авторлары осы құбылыстардың мәнін ашып, олардың заманауи руханиаттағы рөлін және менталды-психологиялық ықпалын зерттеу мақсатын алға қойды. Мақалада архаикалық дүниетаным, көне паганисттік сенімдердің заманауи өнер түрлері мен жанрларында жаңғыруының себептері мен салдарларын ашып көрсету көзделген. Авторлар өнердегі неопаганизм құбылыстарын талдай отырып, қарастырылып отырған мәселенің мынадай екі қырын бөліп көрсетеді. Бірінші қыры – халықтың терең рухани бастауларымен сенім түрлерімен байланысты ежелгі дүниетанымдық ұғымдар. Бұл феномен әрбір халықтың ұжымдық есі мен этнопсихологиялық менталды ерекшеліктерімен тығыз байланысты. Неопаганизмнің қазіргі қоғамда көрініс табуының екінші бір қыры – саяси және коммерциялық мақсатта адамдарды басқару үшін көне мифтер мен практикаларға сенімді пайдалану болып табылады. Зерттеу нәтижелерінен байқағанымыздай, ежелгі адамның қоршаған табиғи және әлеуметтік ортаны бағындыру тәжірибесі мың жылдар бойы мифтер мен аңыздарда сақталған. Сыртқы және ішкі себептер салдарынан заманауи адамдар осы тәжірибеге бет бұра отырып, өз мәселелерін неопаганистік практикалар немесе квазидіни қозғалыстар көмегімен шешуге тырысады.
Библиографиялық сілтемелер
Айтматов, Ч. «Белый пароход». – Москва: «АСТ». 2010. - 352 с.
Акишев, А. «Искусство и мифология саков». - Алма-Ата: «Наука». 1984. - 176 с.
Акишев, К. «К генезису традиционной культуры казахов» Культура кочевников на рубеже веков (ХІХ-ХХ, ХХ-ХХІ вв.): Проблемы генезиса и трансформации: Материалы междунар.конф. - Алматы. 1995. cc. 26-31.
Апдайк, Дж. «Кентавр». – Москва: «АСТ». 2009. - 320 с.
Асов, А.И. «Книга Велеса бессмертна!». Родина, № 6. 2002. сс. 27‐29
Булгаков, М. «Мастер и Маргарита: Роман». – Москва: «ОЛМА-ПРЕСС». 2005. - 512 с.
Гнатюк, В. & Гнатюк Ю. «Велесова книга». / пер. и коммент. Валентина и Юлии Гнатюк. - Москва: «Амрита-Русь». - 272 с.: ил.
Кайуа, Р. «Миф и человек. Человек и сакральное» / Пер. С фр. и вступ. сл. С.Н. Зенкина. - Москва: «ОГИ». 2003. 296 с.
Камю, А. «Посторонний: Избранное». - Москва: «Радуга». 1988. сс. 41-96
Кафка, Ф. «Процесс. Замок. Превращение: роман, рассказы». - Санкт-Петербург: «Азбука-классика». 2006. 701 с.
Кодар, А. «Долгий путь тюркского бога. Тенгриведение». (Электронный ресурс) URL https://yadi.sk/i/UGa2kqyZduyLv (дата обращения: 22.04.2020)
Кондыбаев, С. ‘Арғықазақ мифологиясы’. – Алматы: «Дайк-Пресс». 2004. – 500 с.
Коныратбаев, Ə. «Қазақ фольклорының тарихы». – Алматы: «Ана тілі». - 288 с.
Маргулан, А.Х. Сочинения: Т.1 «Бегазы-дандыбаевская культура Центрального Казахстана». – Алматы: «Атамура». 1998. - 400 с.
Орынбеков, М.С. «Генезис религиозности в Казахстане». Изд.2-е, перераб. и доп. – Алматы: «ИФПР КН МОН РК». 2013. - 204 с.
Резепова, И.С. «Неоязычество в культуре: История и современность: дис. ... канд. филос. Наук». - Ростов на Дону. 2005. с. 48
Cаракаева, А.А. «Религиозные заимствования как способ создания новой религиозной идентичности в американском неоязычестве» (Электронный ресурс) URL www. gramota.net/materials/3/2010/1/38.html (дата обращения: 22.04.2020)
Сартр, Ж.П. «Тошнота». - Москва: «АСТ». 2010. - 253 с.
Сулейменов, О. «Аз и Я». - Алма-Ата: «Жазушы». 1971. - 276 с.
Яковлев, Е.Г. «Эстетика. Искусствознание. Религиоведение». – Москва: Книжный дом «Университет». 2003. - 640 с.
Transliteration
Aitmatov, Ch. 2010. ‘Beli parohod [White Steamboat]. Moskva, AST, 352 s.
Akishev, A. 1984. ‘Искусство и мифология саков’ [Art and Mythology of Saks]. Alma-Ata, Nauka. 176 s.
Akishev, K. 1995. ‘K genezisu tradisionnoi kulturi kazakhov’ Kultura kochevnikov na rubezhe vekov (ХІХ-ХХ, ХХ-ХХІ vv.): Problemi genezisa I transformasii: Materiali mezhnuradnoi konf. [‘Toward the Genesis of Traditional Kazakh Culture’ Nomad Culture at the Turn of the Century (ХІХ-ХХ, ХХ-ХХІ centuries): Problems of Genesis and Transformation: Proceedings of the International Conference]. Almaty, ss. 26-31.
Asov, A.I. 2002. ‘Kniga Velesa bessmertna!’. [The Book of Veles is Immortal!]. Rodina, No. 6, ss. 27-29
Bulgakov, M. 2005. ‘Master I Margarita: Roman’ [Master and Margarita: Roman]. Moskva, OLMA-PRESS, 512 s.
Camus, A. 1988. ‘Postoronni: Izbrannoe’ [Outsider: Favorites]. Moskva, Raduga, ss. 41-96
Gnatyuk, V. & Gnatyuk Yu. Velesova kniga [Velesova book]. / per. i comment. Valentinai i Julia Gnatyuk. Moskva, Amrita-Rus, 272 s.: Ill.
Kafka, F. 2006. ‘Prosess. Zamok. Prevrashenie: roman, rasskazi’ [Process. Castle. Transformation: novel, stories]. Sankt-Petersburg, ABC klassic, 701 s.
Kayua, R. 2003. ‘Mif i chelovek. Chelovek I sakralnoe’ [Myth and Man. Man and the Sacred]/ Per. s fr. i vstup. slovo S.N. Zenkina. Moskva, OGI, 296 s.
Kodar, A. ‘Dolgi put turkskogo boga. Tengrievedenie’ [The long path of the Turkic god. Tengrification. (Electronni resource) URL https://yadi.sk/i/UGa2kqyZduyLv (data obrashenia: 04/22/2020)
Kondybaev, S. 2004. ‘Argukazak mifologiasi [Mythologies of protokazakhs]. Almaty, Dyke-Press, s. 500.
Kondybaev, S. 2005. ‘Kazakhskaia mifologia: kratki slovar’ [Kazakh Mythology: A Brief Dictionary]. Almaty: Nurly Alem, 272 s.
Konyratbaev, A. 1991 ‘Kazak folklorinin tarihi’ [History of Kazakh Folklor]’]. Almaty, Ana tіlі, 288 s.
Margulan, A.Kh. 1998. ‘Sichinenia: Т.1 ‘Begazi-dandibayevskaya kultura Centralnogo Kazakhstana’ [Works: Vol. 1 ‘Begazy-Dandybaev Culture of Central Kazakhstan]. Almaty, Atamura, 400 s.
Orynbekov, M.S. 2013. ‘Genezis religioznosti v Kazkhstane [The Genesis of Religiousness in Kazakhstan]. Izd. 2-e, pererab. i dop. Almaty, IFPR KN MON RK, 204 s.
Rezepova, I.S. 2005. Neoyazichestvo v culture: Istoria I sovremennost: dis… kand. filos. nauk. [Neopaganism in Culture: History and Modernity: Dis. ... cand. Philos. sciences]. Rostov na Donu, s. 48
Sarakaeva A.A. ‘Religioznie zaimstvivania kak sposob sozdania novoi religioznoi identichnosti v amerikanskom neoyazichestve’ [Religious borrowing as a way to create a new religious identity in American neopaganism] (Electronni resource) URL www. gramota.net/materials/3/2010/1/38.html (accessed: 04/22/2020)
Sartre, J.P. 2010. ‘Toshnota’ [Nausea]. Moskva, Ast, 253 s.
Suleimenov, O. 1971. ‘Az i ya’ [Az and Me]. Alma-Ata, Zhazushi, 276 s.
Updike, J. 2009. ‘Kentavr’ [Centaur]. Moskva, AST, 320 s.
Yakovlev, E.G. 2003. ‘Estetika. Iskustvoznanie. Religiovedenie’ [Aesthetics. Art History. Religious Studies]. Moskva, Knizni Dom "Universitet", 640 s.
Акишев, А. «Искусство и мифология саков». - Алма-Ата: «Наука». 1984. - 176 с.
Акишев, К. «К генезису традиционной культуры казахов» Культура кочевников на рубеже веков (ХІХ-ХХ, ХХ-ХХІ вв.): Проблемы генезиса и трансформации: Материалы междунар.конф. - Алматы. 1995. cc. 26-31.
Апдайк, Дж. «Кентавр». – Москва: «АСТ». 2009. - 320 с.
Асов, А.И. «Книга Велеса бессмертна!». Родина, № 6. 2002. сс. 27‐29
Булгаков, М. «Мастер и Маргарита: Роман». – Москва: «ОЛМА-ПРЕСС». 2005. - 512 с.
Гнатюк, В. & Гнатюк Ю. «Велесова книга». / пер. и коммент. Валентина и Юлии Гнатюк. - Москва: «Амрита-Русь». - 272 с.: ил.
Кайуа, Р. «Миф и человек. Человек и сакральное» / Пер. С фр. и вступ. сл. С.Н. Зенкина. - Москва: «ОГИ». 2003. 296 с.
Камю, А. «Посторонний: Избранное». - Москва: «Радуга». 1988. сс. 41-96
Кафка, Ф. «Процесс. Замок. Превращение: роман, рассказы». - Санкт-Петербург: «Азбука-классика». 2006. 701 с.
Кодар, А. «Долгий путь тюркского бога. Тенгриведение». (Электронный ресурс) URL https://yadi.sk/i/UGa2kqyZduyLv (дата обращения: 22.04.2020)
Кондыбаев, С. ‘Арғықазақ мифологиясы’. – Алматы: «Дайк-Пресс». 2004. – 500 с.
Коныратбаев, Ə. «Қазақ фольклорының тарихы». – Алматы: «Ана тілі». - 288 с.
Маргулан, А.Х. Сочинения: Т.1 «Бегазы-дандыбаевская культура Центрального Казахстана». – Алматы: «Атамура». 1998. - 400 с.
Орынбеков, М.С. «Генезис религиозности в Казахстане». Изд.2-е, перераб. и доп. – Алматы: «ИФПР КН МОН РК». 2013. - 204 с.
Резепова, И.С. «Неоязычество в культуре: История и современность: дис. ... канд. филос. Наук». - Ростов на Дону. 2005. с. 48
Cаракаева, А.А. «Религиозные заимствования как способ создания новой религиозной идентичности в американском неоязычестве» (Электронный ресурс) URL www. gramota.net/materials/3/2010/1/38.html (дата обращения: 22.04.2020)
Сартр, Ж.П. «Тошнота». - Москва: «АСТ». 2010. - 253 с.
Сулейменов, О. «Аз и Я». - Алма-Ата: «Жазушы». 1971. - 276 с.
Яковлев, Е.Г. «Эстетика. Искусствознание. Религиоведение». – Москва: Книжный дом «Университет». 2003. - 640 с.
Transliteration
Aitmatov, Ch. 2010. ‘Beli parohod [White Steamboat]. Moskva, AST, 352 s.
Akishev, A. 1984. ‘Искусство и мифология саков’ [Art and Mythology of Saks]. Alma-Ata, Nauka. 176 s.
Akishev, K. 1995. ‘K genezisu tradisionnoi kulturi kazakhov’ Kultura kochevnikov na rubezhe vekov (ХІХ-ХХ, ХХ-ХХІ vv.): Problemi genezisa I transformasii: Materiali mezhnuradnoi konf. [‘Toward the Genesis of Traditional Kazakh Culture’ Nomad Culture at the Turn of the Century (ХІХ-ХХ, ХХ-ХХІ centuries): Problems of Genesis and Transformation: Proceedings of the International Conference]. Almaty, ss. 26-31.
Asov, A.I. 2002. ‘Kniga Velesa bessmertna!’. [The Book of Veles is Immortal!]. Rodina, No. 6, ss. 27-29
Bulgakov, M. 2005. ‘Master I Margarita: Roman’ [Master and Margarita: Roman]. Moskva, OLMA-PRESS, 512 s.
Camus, A. 1988. ‘Postoronni: Izbrannoe’ [Outsider: Favorites]. Moskva, Raduga, ss. 41-96
Gnatyuk, V. & Gnatyuk Yu. Velesova kniga [Velesova book]. / per. i comment. Valentinai i Julia Gnatyuk. Moskva, Amrita-Rus, 272 s.: Ill.
Kafka, F. 2006. ‘Prosess. Zamok. Prevrashenie: roman, rasskazi’ [Process. Castle. Transformation: novel, stories]. Sankt-Petersburg, ABC klassic, 701 s.
Kayua, R. 2003. ‘Mif i chelovek. Chelovek I sakralnoe’ [Myth and Man. Man and the Sacred]/ Per. s fr. i vstup. slovo S.N. Zenkina. Moskva, OGI, 296 s.
Kodar, A. ‘Dolgi put turkskogo boga. Tengrievedenie’ [The long path of the Turkic god. Tengrification. (Electronni resource) URL https://yadi.sk/i/UGa2kqyZduyLv (data obrashenia: 04/22/2020)
Kondybaev, S. 2004. ‘Argukazak mifologiasi [Mythologies of protokazakhs]. Almaty, Dyke-Press, s. 500.
Kondybaev, S. 2005. ‘Kazakhskaia mifologia: kratki slovar’ [Kazakh Mythology: A Brief Dictionary]. Almaty: Nurly Alem, 272 s.
Konyratbaev, A. 1991 ‘Kazak folklorinin tarihi’ [History of Kazakh Folklor]’]. Almaty, Ana tіlі, 288 s.
Margulan, A.Kh. 1998. ‘Sichinenia: Т.1 ‘Begazi-dandibayevskaya kultura Centralnogo Kazakhstana’ [Works: Vol. 1 ‘Begazy-Dandybaev Culture of Central Kazakhstan]. Almaty, Atamura, 400 s.
Orynbekov, M.S. 2013. ‘Genezis religioznosti v Kazkhstane [The Genesis of Religiousness in Kazakhstan]. Izd. 2-e, pererab. i dop. Almaty, IFPR KN MON RK, 204 s.
Rezepova, I.S. 2005. Neoyazichestvo v culture: Istoria I sovremennost: dis… kand. filos. nauk. [Neopaganism in Culture: History and Modernity: Dis. ... cand. Philos. sciences]. Rostov na Donu, s. 48
Sarakaeva A.A. ‘Religioznie zaimstvivania kak sposob sozdania novoi religioznoi identichnosti v amerikanskom neoyazichestve’ [Religious borrowing as a way to create a new religious identity in American neopaganism] (Electronni resource) URL www. gramota.net/materials/3/2010/1/38.html (accessed: 04/22/2020)
Sartre, J.P. 2010. ‘Toshnota’ [Nausea]. Moskva, Ast, 253 s.
Suleimenov, O. 1971. ‘Az i ya’ [Az and Me]. Alma-Ata, Zhazushi, 276 s.
Updike, J. 2009. ‘Kentavr’ [Centaur]. Moskva, AST, 320 s.
Yakovlev, E.G. 2003. ‘Estetika. Iskustvoznanie. Religiovedenie’ [Aesthetics. Art History. Religious Studies]. Moskva, Knizni Dom "Universitet", 640 s.
Қосымша файлдар
Как цитировать
Asanova, S., & Utebayeva, D. (2020). Қазіргі қоғамдағы неопаганизм көріністері мен дамуы. ҚазҰУ Хабаршысы, Дінтану сериясы, 24(4), 4–12. https://doi.org/10.26577/EJRS.2020.v24.i4.r1
Шығарылым
Бөлім
Дінтану
