Конфессияаралық диалогтың маңыздылығы мен орны (Қазақстан мен Өзбекстан тәжірибесінде)
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2021.v26.i2.r8Кілттік сөздер:
конфессия, дінаралық диалог, позитив, жаһандану, үдерісАннотация
Мақалада конфессияаралық қарым-қатынастар мен оның қоғамдағы рөлі мен маңыздылығы жөнінде айтылады. Сондай-ақ көпконфессиялы Қазақстан мен Өзбекстан секілді мемлекеттегі діни көзқарастар мен диалог үлгілері сипатталады. Дінаралық диалогқа келу оған мемлекет тарапынан жасалған ықпалы мен жағдайына тоқталамыз. Конфессияаралық диалогтың позитивті тұстары ел бірлігіндегі үлесі жайында сөз қозғалады. Дінаралық қарым-қатынасты реттеудегі Қазақстанның рөлі мен осы тақырыптағы жазылған ғылыми-зерттеулерді қарастыра отырып, зерттеушілердің көзқарастары беріледі. Жалпы дінаралық қарым-қатынас пен конфессияаралық қарым-қатынастардың маңыздылығы келтіріледі. «Конфессия» түсінігі жөнінде кеңірек сөз қозғаймыз. Посткеңестік кезеңдегі дінге бет бұру тұсындағы конфессияарық диалог турасында айтылады. Негізгі мақсат конфессияаралық диалогтың қоғамдағы маңыздылығы мен оның орнын анықтау болып табылады. Дінаралық және конфессияаралық қарым-қатынастың өзара ынтымақтастық пен ұлтаралық татулықты сақтаудағы рөлі айтарлықтай маңызды. Дінаралық диалогтың конфессияаралық диалогқа, ұлтаралық, мемлекет аралық диалогқа айналу мүмкіндігі бар. Заманауи сөзбен айтқанда, толеранттылық немесе діни төзімділік мұндай қадамдардың шартты құбылысы болары хақ. Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы татулық пен ынтымақтастық осындай келелі қадамдардың нәтижесі іспеттес. Осы төңіректегі мәселелер мақаланың мазмұнын қамтиды.
Түйін сөздер: конфессия, дінаралық диалог, позитив, жаһандану, үдеріс
Библиографиялық сілтемелер
Астанадағы Съезде әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары қазіргі заманның басты мәселелері - бейбітшілік пен келісім мәселелерін талқылайды (2012) https://www.inform.kz/kz/astanadagy-s-ezde-alemdik-zhane-dasturli-dinder-koshbasshylary-kazirgi-zamannyn-basty-maseleleri-beybitshilik-pen-kelisim-maselelerin-talkylaydy_a2467012
Әбікенов Ж. (2017) Ұлтаралық және конфессия аралық келісімнің қазақстандық моделі https://emirsaba.org/ltarali-jene-konfessiyaarali-kelisimni-azastandi-modeli.html
Бейсенов Б. (2018) Орта Азия елдеріндегі дін және қоғам. https://qamshy.kz/article/40730-orta-aziya-elderindegi-din-dgane-qogham#
Гараджа В.И. (1996) Социология религии: Учеб. пособие для студентов и аспирантов – М.: «Аспект Пресс». – 223.
Қазақстан Республикасы Конституциясы (1995) Алматы: «Алматыкітап» баспасы. –125.
Қалыбекова Л. (2020) Конфессияаралық және ұлтаралық келісім – жаһан күн тәртібінде. https://kazislam.kz/konfessiyaaralyq-zhane-ultaralyq-kelisim-zhahandyq-kun-tartibinde/\
ҚР Конституциялық Кеңесінің 10.03.99 ж. № 2/2; 22.03.99 № 7/2 қаулылар. https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=51005029
Калилаханова К.Т. және т.б. (2014) Құраст. Мемлекет және дін. – Астана: «ҚР ДІА» баспасы. – 34.
Назарбаев орталығы мен Өзбекстанның Ислам өркениеті орталығы ынтымақтастық меморандумына қол қойды (2021) https://lenta.inform.kz/kz/n-nazarbaev-ortalygy-men-ozbekstannyn-islam-orkenieti-ortalygy-yntymaktastyk-memorandumyna-kol-koydy_a3760512
Орталық Азияның конфессионалды әлемі: жағдайы, тәуекел мен шешімдері. http://kazgazeta.kz/news/109251
Өзбекстан Президентінің діни резенансы http://kazanalytics.kz/%D3%A9%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA-%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%96%D0%BD%D1%96%D2%A3-%D0%B4%D1%96%D0%BD%D0%B8-%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%8B/
Сарсенбаева З. (1996) Этнос и ценности. Алматы: Институт философии, политологии и религиоведения КН МОН РК. – 398.
Уикипедия ашық энциклопедиясы (2020) https://kk.wikipedia.org/wiki/%D3%A8%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD
Ясауи Қожа Ахмет (1993) «Диуани Хикмет» (Даналық кітабы)». Алматы: «Мұраттас ғылыми-зерттеу баспа орталығы». – 262.
References
«Dіni kyzmet zhane dіni bіrlestіkter» turaly Kazaghstan Respublikasynyn zany (2017) [Law of the Republic of Kazakhstan "On Religious Activity and Religious Associations"]. – Almaty: Almatykitap baspasy. – 123.
Astanadaghy Syiezde alemdіk zhane dastyrlі dіnder koshbasshylary kazіrgі zamannyn basty maselelerі - beibіtshіlіk pen kelіsіm maselelerіn talkhylady (2012) [In Astana, the leaders of the world's leading religions discussed the main issues of our time - the issues of peace and harmony]. https://www.inform.kz/kz/astanadagy-s-ezde-alemdik-zhane-dasturli-dinder-koshbasshylary-kazirgi-zamannyn-basty-maseleleri-beybitshilik-pen-kelisim-maselelerin-talkylaydy_a2467012 25.05.2012.
Abіkenov Zh. (2017) Ultaralyk zhane konfessia aralyk kelіsіmnіn kazaghstandyk modelі [Kazakhstan's model of interethnic and interfaith harmony]. https://emirsaba.org/ltarali-jene-konfessiyaarali-kelisimni-azastandi-modeli.html
Beisenov B. (2018) Orta Azia elderіndegі dіn zhane qogham [Religion and the Society in Central Asian Countries]. https://qamshy.kz/article/ 40730-orta-aziya-elderindegi-din-jane-qogham#
Garadzha V.I. (1996) Sociologia religii: Uchebnaya posobie dlia studentov i aspirantov [Sociology of Religion: A Study Guide for Undergraduate and Postgraduate Students ]. – M.: «Aspekt Press» – 223.
Kazakhstan Respublikasy Konstituciasy (1995) [The Constitution of the Republic of Kazakhstan]. Almaty: Almatykitap baspasy. – 125.
Kalybekova L. (2020) Konfessijaaralyk zhәne ultaralyk kelіsіm – zhaһan kyn tartіbіnde [Interfaith and international agreement - on the agenda]. https://kazislam.kz/konfessiyaaralyq-zhane-ultaralyq-kelisim-zhahandyq-kun-tartibinde/
KR Konstitusijalyk Kenesіnіn 10.03.99 zh. № 2/2; 22.03.99 № 7/2 kaulylar (2019) [Resolutions of the Constitutional Council of the Republic of Kazakhstan]. https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=51005029 23.03.2019
Kurast. K.T. Kalilahanova zhane t.b. (2014) Memleket zhane dіn [The Country and the Religion]. – Astana: «KR DІA» baspasy. – 34.
Nazarbaev ortalyghy men Ozbekstannyn Islam orkenietі ortalyghy yntymaghtastygh memorandumyna kol koidy (2021) [Nazarbayev signed a memorandum of cooperation between the Center and the Islamic Organization of Uzbekistan]. https://lenta.inform.kz/kz/n-nazarbaev-ortalygy-men-ozbekstannyn-islam-orkenieti-ortalygy-yntymaktastyk-memorandumyna-kol-koydy_a3760512
Ortalygh Azijanyn konfessionaldy alemі: zhaghdai, tәuekel men sheshіmderі (2020) [Confessional world of Central Asia: condition, risks and solutions]. http://kazgazeta.kz/news/109251 27.11.2020
Sarsenbaeva Z. (1996) Jetnos i cennosti [Ethnicity and values]. – Almaty: Institut filosofii, politologii i religiovedenia KN MON RK. – 398.
Wikipedia ashyk jenciklopediasy (2020) [Wikipedia]. https://kk.wikipedia.org/wiki/%D3%A8%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD
Yasawi Kozha Ahmet (1993) «Diuani Hikmet» (Danalyk kіtaby)» [“Diuani Hikmet” (Book of Wisdom)]. – Almaty: Murattas ghylymi-zertteu baspa ortalyghy. – 62.
