Ортағасыр дәуіріндегі христиандар мен мұсылмандардың өзара әрекеттесуіндегі діни стереотиптер
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2021.v26.i2.r2Кілттік сөздер:
дін, стереотиптер, ислам, христиандық, крест жорығыАннотация
Мақалада діни стереотиптерді жеңу контекстіндегі христиандық-исламдық қатынастар мәселесін ашып көрсетеді. Авторлар діни стереотиптер ойлаудың диалогтық мәдениетіне теріс әсер етеді және конфессияаралық қарым-қатынасты «тежейді» деп есептейді. Діни стереотиптер көбінесе діни соғыстарда триггерге айналды. Діни саладан пайда болған стереотиптер тарихи тұрақтылыққа ие, олардың өзгеру динамикасы қоғам мен қоғамдық сананы модернизациялаумен байланысты. Әрине, стереотиптер белгілі бір мәдениеттің әмбебап сипаттамалары болып көрінетін мәдениетаралық қарым-қатынасқа келгенде оң сипат алады. Бұл мақалада авторлар теріс контексті бар діни стереотиптерді ғана қарастырады, олар тарихта орын алған діни дәстүрлер мен оларға деген көзқарасты жалған, релевантты емес түсіну мен субъективті түсіндірумен байланысты.
Мақала авторлары қандай да бір нәрсе туралы білімнің «оңайлатылған» нұсқасын таңдағанда көбіне стереотиптерге жүгінеді деп есептейді. Алайда тереңбілімге мұқтаж адам үшін стереотиптер «таным табынушылықтары» ретінде қабылданады. Мұны Ф.Бэкон қайта бұзып құрауды ұсынған болатын. Әсіресе, діни салада туындаған стереотиптер ерекше жағымсыз мәнге ие болады, мейілінше көп жағдайда идеологиялық күшке айналады, қарапайым санаға айналып, конфессияаралық қатынастақа әсерін тигізеді. Діни стереотиптер ажырату факторына айналмауы тиіс, ал стереотиптендіруді адамзат қарым-қатынасының ең нәзік салаларының бірі – рухани және діни салада қолданылмауы керек.
Түйін сөздер: дін, стереотиптер, ислам, христиандық, крест жорығы
Библиографиялық сілтемелер
Бартольд В.В. (2002) Ислам // Бартольд В.В. Работы по истории ислама и Арабского халифата / В.В. Бартольд. – М.: ИФ «Восточ. лит-ра» РАН. – 772.
Варденбург Ж. (2000) Мировые религии с точки зрения ислама // Христиане и мусульмане: проблемы диалога. Хрестоматия: межконфессиональный и межрелигиозный диалог / сост. вступ. ст. и коммент. А. Журавский. М.: Биб. -богослов, ин-т св. апостола Андрея. – 323-344.
Георгиева Т.С. (2002) Историческая взаимосвязь мировых религий / Т.С. Георгиева // Философские науки. № 1. – 97.
Журавский А.В. (1990) Ислам и христианство: социокультурные проблемы диалога / А.В. Журавский. – М.: Наука. – 16.
Игнатьев А. (2020) «Сарацины» глазами «крестоносцев» / https://maximus101.livejournal.com/38010.html Льюис Бернард (2003) Ислам и Запад. М.: Библейско-богословский институт св. апостола Андрея.– 320.
Массиньон Л. (1978) Методы художественного выражения у мусульманских народов.- В сб.: Арабская средневековая культура и литература. — М.: Наука. – 89-112.
Мец А. (1996) Мусульманский Ренессанс / Пер. с нем., предисл., библиогр. и указ. Д. Е. Бертельса. — М.: ВиМ. – 538.
Мигаль А.С. (2019) Мусульманский мир в представлениях западноевропейских интеллектуалов эпохи Просвещения. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук. – Ростов на Дону: ФГАОУ ВО «Северо-кавказский федеральный университет. – 30.
Нойманн И. (2004) Использование другого: Образы Востока в формировании европейских идентичностей. М.: Новое издательство. – 336.
Саид Э.В. (2006) Ориентализм. Западные концепции Востока. — М.: Русский мир. – 639.
Сатершинов Б.М. (2014) Ислам фобиясы және стереотиптер. Алматы: ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты. – 158.
Сейтахметова Н.Л. (2015) Сатершинов Б.М., Курмангалиева Г.К. Современное исламоведение: проблематизация вопроса об исламской компаративистики// Вестник КазНУ. Серия религиоведение. № 2(2). – 12-21.
Сюкияйнен Л.Р. (2014) Ислам и права человека в диалоге культур и религий. – М.: ООО «Садра». – 212.
Уотт Монтгомери У. (1976) Влияние ислама на средневековую Европу. М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука». – 189.
Хилленбранд К. (2013) Крестовые походы. Взгляд с Востока: мусульманская перспектива / Пер. с англ. – СПб.: Издательство «ДИЛЯ». – 672.
Шадрина Н. А. (2009) История взаимодействия исламской и христианской культур средневековья в отечественной историографии второй половины XIX – начала XXI вв. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата исторических наук. Казань: Институт истории АН РТ. – 28.
References
Armur R. (2004) Hristianstvo i islam: neprostaja istorija / (Serija «Dialog») [Christianity and Islam / “Dialogue” series]. – M.: Biblejsko-bogoslovskij institut sv. apostola Andreja. – 336.
Bartol'd V.V. (2002) Islam / Raboty po istorii islama i Arabskogo halifata [Islam / Works on Histry of Islam and Arabian Caliphate. – M.: IF «Vostoch. lit-ra» RAN. – 772.
Georgieva T.S. (2002) Istoricheskaja vzaimosvjaz' mirovyh religij / Filosofskie nauki [Historical interrelation of world religion / Philosophy]. - № 1. – 97.
Hillenbrand K. (2013) Krestovye pohody. Vzgljad s Vostoka: musul'manskaja perspektiva / Per. s angl. [Crusades. Eastern point of view: Muslim perspective]. – SPb.: Izdatel'stvo «DILJa». – 672.
Ignat'ev A. (2020) «Saraciny» glazami «krestonoscev» ["Saracens" through the eyes of "crusaders"] / https://maximus101.livejournal.com/38010.html
Kardini F. (2007) Evropa i islam: istorija neponimanija [Europe and Islam: history of misunderstanding]. – SPb.: Alexandria. – 332.
L'juis Bernard (2003) Islam i Zapad [Islam and The West]. – M.: Biblejsko-bogoslovskij institut sv. apostola Andreja. – 320.
Luchickaja S.I. (2001) Obraz Drugogo: musul'mane v hronikah krestovyh pohodov [Image of the other: Muslims in the chronicles of the crusades]. – Spb.: Aletejja.
Massin'on L. (1978) Metody hudozhestvennogo vyrazhenija u musul'manskih narodov. - V sb.: Arabskaja srednevekovaja kul'tura i literature [Methods of artistic expression among Muslim peoples. In coll.: Arab medieval culture and literature]. — M.: Nauka. – 89-112.
Mec A. (1996) Musul'manskij Renessans / Per. s nem., predisl., bibliogr. i ukaz. D. E. Bertel'sa [Muslim renaissance. Translation from german proverb bibliography and decree]. — M.: ViM. — 538.
Migal' A.S. (2019) Musul'manskij mir v predstavlenijah zapadnoevropejskih intellektualov jepohi Prosveshhenija. Avtoreferat dissertacii na soiskanie uchenoj stepeni kandidata istoricheskih nauk [The Muslim world as seen by Western European intellectuals of the Enlightenment. Abstract of dissertation for the degree of candidate of historical sciences]. – Rostov na Donu: FGAOU VO «Severo-kavkazskij federal'nyj universitet. – 30.
Nojmann I. (2004) Ispol'zovanie drugogo: Obrazy Vostoka v formirovanii evropejskih identichnostej [Using the Other: Images of the East in the Formation of European Identities]. M.: Novoe izdatel'stvo. – 336.
Said Je.V. (2006) Orientalizm. Zapadnye koncepcii Vostoka [Orientalism. Western concepts of the East]. — M.: Russkij mir. — 639.
Satershinov B.M. (2014) Islam fobijasy zhәne stereotipter [Islamic phobia and stereotypes]. Almaty: KR BGM GK Filosofija, sajasattanu zhәne dіntanu instituty. – 158.
Sejtahmetova N.L., Satershinov B.M., Kurmangalieva G.K. (2015) Sovremennoe islamovedenie: problematizacija voprosa ob islamskoj komparativistiki [Contemporary Islamic Studies: Problematization of the Question of Islamic Comparative Studies] // EJRS. № 2(2). – 12-21.
Shadrina N. A. (2009) Istorija vzaimodejstvija islamskoj i hristianskoj kul'tur srednevekov'ja v otechestvennoj istoriografii vtoroj poloviny XIX – nachala XXI vv. [The history of the interaction of Islamic and Christian cultures of the Middle Ages in the national historiography of the second half of the XIX - early XXI centuries]. Avtoreferat dissertacii na soiskanie uchenoj stepeni kandidata istoricheskih nauk. – Kazan'. – 28.
Sjukijajnen L.R. (2014) Islam i prava cheloveka v dialoge kul'tur i religij [Islam and Human Rights in the Dialogue of Cultures and Religions]. – M.: OOO «Sadra». – 212.
Uott Montgomeri U. (1976) Vlijanie islama na srednevekovuju Evropu [Influence of Islam on Medieval Europe]. M.: Glavnaja redakcija vostochnoj literatury izdatel'stva «Nauka». – 189.
Vardenburg Zh. (2000) Mirovye religii s tochki zrenija islama [World religions from the point of view of Islam] // Hristiane i musul'mane: problemy dialoga. Hrestomatija: mezhkonfessional'nyj i mezhreligioznyj dialog / sost. vstup. st. i komment. A. Zhuravskij. M.: Bib.-bogoslov, in-t sv. apostola Andreja. – 323-344.
Zhuravskij A.V. (1990) Islam i hristianstvo: sociokul'turnye problemy dialoga [Islam and Christianity: Sociocultural Problems of Dialogue] / A.V. Zhuravskij. – M.: Nauka, 1990. – 16.