Қазақстандағы қажылық: сопылық шейхтердің қабірлері
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2021.v27.i3.r6Кілттік сөздер:
сопылардың қабірлері, шейхтардың зираттары, қажылық, әулие, кесенеАннотация
Суфизмдегі қажылық орындары - бұл әртүрлі сопылық қасиетті адамдарға арналған қасиетті орындар - исламдағы әртүрлі мистикалық бұйрықтардан рухани биік аскеттер. Қасиетті қабірлерге қажылықтың (зияраттың) мақсаты - әулиеден рақым мен қорғауды алу. Қасиетті адамдарға зиярат жасағанда, мұсылмандар қабірдің жанында Құраннан сүрелер оқып, оны айналып өтіп (тауаф), құрбандық шалады. Кейбір елдерде жергілікті қасиетті орын қауымдастықтың орталығы болып табылады. Әулие – әмбилердің қабірінің үстіне орнатылған қабірлер «қасиетті» қалалардың (Ирактағы әл–Наджаф пен Кербала, Ирандағы Мешхед, Ауғанстандағы Мазари Шариф, Түркіменстандағы Наджиметдин Кубраның кесенесі, Түркістандағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі) орталықтарына айналады. Бұл мақала Қазақстандағы сопылық шейхтардың жерлеу ескерткіштерімен байланысты дәстүрлерді қарастыруға арналған. Сопылық Алтын Орда дәуірінен бастап кең танымал болды. Бүгінгі күнге дейін археологиялық дәлелдемелер сопылықтың негізінен елдің оңтүстік және батыс аймақтарында кең таралғаны туралы куәландырады. Оңтүстік аймақтар дәстүрлі түрде қажылық орталықтары болып табылады. Батыс аймақта 300-ден астам әулие қабірлері орналасқан. Ақмола облысындағы сопылық шейхтардың қабірлерін этнографиялық зерттеу жұмыстары сопылық ілімнің Қазақстанның солтүстік аймақтарында таралғандығын айғақтайды.
Түйінді сөздер: сопылардың қабірлері, шейхтардың зираттары, қажылық, әулие, кесене
Библиографиялық сілтемелер
Кныш, А. Д.; пер. с англ. М. Г. Романов (2004) Мусульманскиы миститсизм: краткая история /. – СПб.: «Издательство «ДИЛЯ». – 464.
Муминов, А. (2014) Суфиыскиые группы в современном Казакхстане, е-Ислам. [Електронныы ресурс]. URL: http://e-islam.kz/ru/qazaqstandagy-islam/vnutrennie-kategorii/islam-zh-nindegi-zertteuler/item/5614-cufijskie-gruppy-v-sovremennom-kazakhstane.
Нуртазина, Н. (2009) Религиозныы туризм: история и современныые проблемы. На пути к святыням: культ и культура. – Алматы: Соврем. проблемы сервиса и туризма. – 25-37.
Покидаыев Д. (2019) Сакральная карта Казакхстана об`ыединяыет болеые 600 об"ыектов. [Електронныы ресурс]. URL: https://kursiv.kz/news/obschestvo/2019-01/sakralnaya-karta-kazakhstana-obedinyaet-bolee-600-obektov
Фестиваль «Накшбандия» проыдет в Узбекистане. https://www.gazeta.uz/ru/2018/11/06/tourism/
References
Abdul'vapov, N. (2006) Rol' sufiyskoy obiteli v formirovanii i razvitii tyurkoyazychnoy religiozno-sufiyskoy poezii (na primere literatury osmanskogo regiona). Voprosy krymskotatarskoy filologii, istorii i kul'tury [The role of the Sufi monastery in the formation and development of the Turkic-speaking religious-Sufi poezii (on the example of the literature of the Ottoman region). Issues of Crimean Tatar Philology, History and Culture]. – Симферополь: Gosudarstvennoye byudzhetnoye obrazovatel'noye uchrezhdeniye vysshego obrazovaniya Respubliki Krym "Krymskiy inzhenerno-pedagogicheskiy universitet imeni Fevzi Yakubova". – 61-74. (in Russian)
Ali Gomaa. (2011) Salafi destruction of shrines and public property unacceptable. [Elektronnyy resurs]. URL: https://en.wikipedia.org/wiki/Persecution_of_Sufis
Festival' «Nakshbandiya» proydet v Uzbekistane. https://www.gazeta.uz/ru/2018/11/06/tourism/ (in Russian)
Knysh, A. D.; per. s angl. M. G. Romanov (2004) Musul'manskiy mistitsizm: kratkaya istoriya /. – SPb.: «Izdatel'stvo «DILYA». – 464. (in Russian)
Muminov, A. (2014) Sufiyskiye gruppy v sovremennom Kazakhstane, e-Islam. [Elektronnyy resurs]. URL: http://e-islam.kz/ru/qazaqstandagy-islam/vnutrennie-kategorii/islam-zh-nindegi-zertteuler/item/5614-cufijskie-gruppy-v-sovremennom-kazakhstane. (in Russian)
Muslim ibn al'-Khadzhzhadzh. Sakhikh Muslim. – T. 2. – 672. [Elektronnyy resurs]. URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%87%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%BB_%D0%B2_%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B5#cite_note-3 (in Arabic)
Nurtazina, N. (2009) Religioznyy turizm: istoriya i sovremennyye problemy. Na puti k svyatynyam: kul't i kul'tura [Religious tourism: history and modern problems. On the way to shrines: cult and culture]. – Аlmaty: Sovrem. problemy servisa i turizma. – 25-37. (in Russian)
Pokidayev D. (2019) Sakral'naya karta Kazakhstana ob`yedinyayet boleye 600 ob"yektov. [The sacred map of Kazakkhstan consumes more than 600 objects]. URL: https://kursiv.kz/news/obschestvo/2019-01/sakralnaya-karta-kazakhstana-obedinyaet-bolee-600-obektov (in Russian)
Temirbayev, A. et al. (2019) Sufi educational practices in modern Kazakhstan: past and present. «Adam alemi». 4 (82). – 112-117.
Temirbayev, A. et al. (2021) Sufi practices in modern Kazakhstan: traditions and innovations, Central Asia and the Caucasus. Volume 24, Issue 1. – 91-98. DOI: https://doi.org/10.37178/ca-c.21.1.08.
Volkonskiy, M., Yarlykapov, A. (2020) Ural'skiy istoricheskiy vestnik. №2 (67) 2020. Мoskva izdatel'skiy dom Mardzhani. – 61-70. DOI: https://doi.org/10.30759/1728-9718-2020-2(67)-61-70. (in Russian)
