Түркиядағы жалпы діни ахуал және зайырлы мемлекеттің діни ұстанымы. Религиозная ситуация в Турции и религиозные верования в светской республике.
DOI:
https://doi.org/10.26577/EJRS-2015-1-4Кілттік сөздер:
Түркия, діни білім беру, зайырлы мемлекет, Анадолы, дін, саясат, селджук, Осман империясы, Турция, религиозное образование, светское государство, Анатолия, религия, политика, сельджуки, османы,Аннотация
Мақалада Туркиядағы дін ақуалы және зайырлы мемлекет пен діни саясаттың ара қатынасы көрсетілген. Анатолы сельжұктары, Осман империясы, Туркия республикасы: әлеуметтік саяси құрылымдарға сараптама беру, ұлттық және рухани құндылықтар, мешіттер, медреселер, мазхабтар, Ислам институттары, теология факультеттері. Сонымен қатар аталмыш мақалада Туркия мемлекеті зайырлы мемлекет бола отыра барлық діндерге бірдей қарайды: иудейлер, христиандар және мұсылмандар, қандайда бір дискриминациясыз.Туркия Республикасының негізін қалаушы Мустафа Кемаль Ататюрк конституционлық секрулизацияның негізін қалаушыларының бірі болған, оның пайымдауынша: Туркия Республикасы зайырлы мемлекет. Мақалада діни секлюризация ар-ождан бостандығы және өзінің ойын еркін білдіруінің кепілі болып табылады. Автордың пайымдауынша секуляризм демократияның негізі болып табылады. В этой статье рассматривается религиозная ситуация в Турции, вопросы взаимосвязи светского государства с религиозной политикой. Анатолийские сельджуки, Османская империя, Турецкая Республика: анализируется социальная и культурная структуры, национальные и духовные ценности; мечети, медресе, фонды, мазхабы, исламские институты, факультеты теологии. В статье так же подчеркивается, что Турецкое государство как светское действовало одинаково в отношении всех религий: иудеев, христиан и мусульман, без какой-либо дискриминации. Основатель Турецкой Республики Мустафа Кемаль Ататюрк был одним из тех, кто разработал основы конституционного секуляризма, он писал: «Республика Турция является светским государством». В статье подчеркивается, что секуляризм, религия, свобода совести и вероисповедания являются гарантией в Турецкой Республике свободно выражать свои религиозные чувства. Секуляризм является, по мнению автора, одним из наиболее важных систем демократии.Библиографиялық сілтемелер
1 Хизметли С. Орта Азия Түркі республикаларындағы зиянды ағымдармен миссионерлік. – Алматы, 2006.
2 Хизметли С. Мәдени мұра. № 1(22). Қаңтар-Наурыз. – Астана, 2009.
3 Атай Х. Күрана гөре араштырмалар. – Анкара, 1999.
4 Булутай М. Дін және ғылым. – Алматы, 2007.
5 Фазларрахман, Ислам. – Стамбул, 1981.
6 Башғіл А.Фуад. Дін уе Лайклік. – Стамбул, 2011. – 10-басылым.
7 Колаковски Л. Модернити он Ендлес Триал. – Чикаго, 1990.
8 Амангелді А, Тәуелсіздік және дін // Ана тілі газеті. – 2011. – № 19 (1067). – 12-18 мамыр.
9 Ғарифолла Есім. Мемлекет пен діндердің қарым-қатынасы ұлттық қауіпсіздік-тің өзекті мәселесі // Мемлекет пен дін қарым-қатынасы моделдерін жасау жолындағы ізденіс. – Алматы, 2011.
10 Әділбаев А., Әділбаева Шәмшат. Әбу Хфнифа және ханафи мәзхабы. – Алматы, 2011.
11 Бардакшы М. Нажмаддин, Түріктерлердің социал уе культірел хаятында та-саулыф пен тарикаттар, түрктер (баспадан шығарғандар Х.Жалал Гюзаль, К. Чичек), ени түр-кия баспалары. – Анкара, 2002.
12 Челеби Алван, Мәнакибул Кутсия, әзір. Исмағил И.Эруинсал, Ахмет Е. Ожак, ТТК Яи. – Анкара, 1995.
13 Хуарт С., Ханафилар, М.Е.Б., ислам анциклопедиясы. – Анкара, 1950.
14 Кутлу С., имам Матрүди уе матрүдилік, 3 басылым. – Анкара, 2011.
15 Кутлу Сөнмез. Орта Азияда түріктер уе ислам тасаууыфы, Орта Азияда ислам, 1. – Анкара, 2013.
16 Матрүди Әбу Мансур Ибн Мухаммед, Кітабут Таухид тәржәмәсі (аударған Бе-кир топал оғлы), ТДВ Ияй. – Анкара, 2002.
17 Ошақ Ахмет Я. Анатолы түрік халық суфиліғінде Ахмет Яссауи келинінын те-шеккулі, миллетлер арасы Ахмет Яссауи симпозиумы билдириллері – баяндамалары (26 қыркүйек 1991). – Анкара, 1992.
18 Ұзынчаршылы, Исмаил Хаккы. Осман дәулетінің ильмие тәшкилаты, 2-ші ба-сылым , ТТК. Яи. – Анкара, 2004.
19 Юрикан Юсуф Зия. Анатолыда әулиелер уе тарикаттар, әзір. Т. Юрикан, Кютур Бак. Яи. – Анкара, 1998.
20 Юрикан Ю.З. Мұсылмандықтан әуел түрік діндері шаманизм, әзір. Т. Юрикан. – Анкара, 2005.
21 Кенжетай Досай. Қожа Ахмет Яссауидын Түрк ислам анлайшиндаки йері, Орта Азияда ислам, 2-том. – Анкара, 2013.
22 Акчура Юсуф. Османлы дәулетінің дағылма дәуірі (XVIII yә ХІХ асырларда), ТТК яая. – Анкара, 1985.
23 Копрулі М.Фуат. түрік әдебиатында илк мұтасаууыфлар, баспадан шығарған Орхан Ф. Копрулі 7-ші басылым. – Анкара, 1991.
24 Копрулі М. Фуат. Османлы дәулетінің құрылысы, 2-ші басылым. – Анкара, 1992.
25 Хизметли Сабри. Орта Ғасырлар тарихы және өркениеті. – Шымкент, 2003.
26 Түрклер. баспадан шығарғандар Хасан Жәләл Гүзәль, К.Чичек, С.Кожа, Ени түркия яиллары. – Анкара, 2002.
27 Ислама гіріш-Генчлиғің исдам білгісі. Диянет ішлері башкаңлығы. – Аңқара, 2007.
2 Хизметли С. Мәдени мұра. № 1(22). Қаңтар-Наурыз. – Астана, 2009.
3 Атай Х. Күрана гөре араштырмалар. – Анкара, 1999.
4 Булутай М. Дін және ғылым. – Алматы, 2007.
5 Фазларрахман, Ислам. – Стамбул, 1981.
6 Башғіл А.Фуад. Дін уе Лайклік. – Стамбул, 2011. – 10-басылым.
7 Колаковски Л. Модернити он Ендлес Триал. – Чикаго, 1990.
8 Амангелді А, Тәуелсіздік және дін // Ана тілі газеті. – 2011. – № 19 (1067). – 12-18 мамыр.
9 Ғарифолла Есім. Мемлекет пен діндердің қарым-қатынасы ұлттық қауіпсіздік-тің өзекті мәселесі // Мемлекет пен дін қарым-қатынасы моделдерін жасау жолындағы ізденіс. – Алматы, 2011.
10 Әділбаев А., Әділбаева Шәмшат. Әбу Хфнифа және ханафи мәзхабы. – Алматы, 2011.
11 Бардакшы М. Нажмаддин, Түріктерлердің социал уе культірел хаятында та-саулыф пен тарикаттар, түрктер (баспадан шығарғандар Х.Жалал Гюзаль, К. Чичек), ени түр-кия баспалары. – Анкара, 2002.
12 Челеби Алван, Мәнакибул Кутсия, әзір. Исмағил И.Эруинсал, Ахмет Е. Ожак, ТТК Яи. – Анкара, 1995.
13 Хуарт С., Ханафилар, М.Е.Б., ислам анциклопедиясы. – Анкара, 1950.
14 Кутлу С., имам Матрүди уе матрүдилік, 3 басылым. – Анкара, 2011.
15 Кутлу Сөнмез. Орта Азияда түріктер уе ислам тасаууыфы, Орта Азияда ислам, 1. – Анкара, 2013.
16 Матрүди Әбу Мансур Ибн Мухаммед, Кітабут Таухид тәржәмәсі (аударған Бе-кир топал оғлы), ТДВ Ияй. – Анкара, 2002.
17 Ошақ Ахмет Я. Анатолы түрік халық суфиліғінде Ахмет Яссауи келинінын те-шеккулі, миллетлер арасы Ахмет Яссауи симпозиумы билдириллері – баяндамалары (26 қыркүйек 1991). – Анкара, 1992.
18 Ұзынчаршылы, Исмаил Хаккы. Осман дәулетінің ильмие тәшкилаты, 2-ші ба-сылым , ТТК. Яи. – Анкара, 2004.
19 Юрикан Юсуф Зия. Анатолыда әулиелер уе тарикаттар, әзір. Т. Юрикан, Кютур Бак. Яи. – Анкара, 1998.
20 Юрикан Ю.З. Мұсылмандықтан әуел түрік діндері шаманизм, әзір. Т. Юрикан. – Анкара, 2005.
21 Кенжетай Досай. Қожа Ахмет Яссауидын Түрк ислам анлайшиндаки йері, Орта Азияда ислам, 2-том. – Анкара, 2013.
22 Акчура Юсуф. Османлы дәулетінің дағылма дәуірі (XVIII yә ХІХ асырларда), ТТК яая. – Анкара, 1985.
23 Копрулі М.Фуат. түрік әдебиатында илк мұтасаууыфлар, баспадан шығарған Орхан Ф. Копрулі 7-ші басылым. – Анкара, 1991.
24 Копрулі М. Фуат. Османлы дәулетінің құрылысы, 2-ші басылым. – Анкара, 1992.
25 Хизметли Сабри. Орта Ғасырлар тарихы және өркениеті. – Шымкент, 2003.
26 Түрклер. баспадан шығарғандар Хасан Жәләл Гүзәль, К.Чичек, С.Кожа, Ени түркия яиллары. – Анкара, 2002.
27 Ислама гіріш-Генчлиғің исдам білгісі. Диянет ішлері башкаңлығы. – Аңқара, 2007.
Қосымша файлдар
Как цитировать
Sabri, H. H. (2016). Түркиядағы жалпы діни ахуал және зайырлы мемлекеттің діни ұстанымы. Религиозная ситуация в Турции и религиозные верования в светской республике. ҚазҰУ Хабаршысы, Дінтану сериясы, 1(1). https://doi.org/10.26577/EJRS-2015-1-4
Шығарылым
Бөлім
Дінтану
