Ахмад ибн Мансур әл-Испиджабидің Қазақстан исламтануына қосқан үлесі
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2022.v31.i3.r7Кілттік сөздер:
мәзһаб, шарх, қолжазба, фиқһ, мухтасарАннотация
Аталған мақалада Қазақ жерінен шыққан, ханафи мәзһабының көрнекті өкілі Ахмад ибн Мансур әл-Испиджабидің өмірі мен ғылым жолы, ұстаздары мен шәкірттері жайлы сөз қозғалады. Өйткені ғалымның өмірі мен ғылым жолына қатысты бірқатар мәліметтер болғанымен, оның ұстаздары мен шәкірттетіне қатысты мәліметтер тым аз әрі олар нақтылауды талап етеді. Сонымен қатар Ахмад ибн Мансур әл-Испиджабидің «Шарх Мухтасар әт-Тахауи» атты ең негізгі еңбегіне, оның қазіргі таңдағы әлем кітапханаларындағы қолжазба нұсқаларына сипаттама жасалады. Өйткені ғалымның бұл еңбегі күнімізге дейін қолжазба күйінде жеткен. Ахмад ибн Мансурдың аталған еңбегі Испиджаб қаласының өзіндік фиқһ мектебінің қалыптасуына негіз болған. Бұл тұжырымды дәлелдеу мақсатында Ахмад ибн Мансурдың «Шарх Мухтасар әт-Тахауи» еңбегі зерттеліп, оның мазмұндық құндылықтары мен методолгиялық ерекшеліктері көрсетіледі. Ахмад ибн Мансурдан бөлек әт-Тахауидың «Мухтасар» еңбегіне бірқатар ғалымдар түсіндірме жазған. Солардың қатарында Абу Бакр әл-Жассасты атап өтуге болады. Бұл ретте Ахмад ибн Мансурдың «Шарх Мухтасар әт-Тахауи» еңбегі мен Абу Бакр әл-Жассастың «Шарх Мухтасар әт-Тахауи» атты еңбектері арасында компаративистикалық зерттеу жасалып, олардың өзара методикалық ерекшеліктері мен айырмашылықтары баяндалады.
Түйін сөздер: мәзһаб, шарх, қолжазба, фиқһ, мухтасар
Библиографиялық сілтемелер
Бұхари М. (2001) әл-Жамиғ әс-Сахих. – Дамаск: «Дәр туруқ ән-нәжәт». – 8-том. – 176 б.
Жассас А. (2010) Шарх Мухтасар әт-Тахауи. Медина: «Дәр әс-Сираж». – 1-том. – 751 б.
Илесбеков Б. (2020а) Ахмад ибн Мансур және басқа да испиджабтық ғалымдар. – Алматы: «ҚазҰУ хабаршысы, Дінтану сериясы». №2 (22). ‒ 11-18 бб.
Илесбеков Б. (2020ә) Испиджаб – Түркістан аймағындағы фиқһ орталығы (ХІ–ХІІ ғғ.). – Түркістан: «Ясауи университетінің хабаршысы, Философия, дінтану сериясы». №4 (118). – 42-53 бб.
Қаймаз З. (2003) Тaрих әл-Ислам. Бейрут: «Дәру әл-Ғарб әл-Исләми». – 10-том. – 460 б.
Мансур А. (588) Шарх Мухтасар әт-Тахауи. Стамбул: «Копрулю кітапханасы / Фазил Ахмет-паша». – 380 б.
Мансур А. (628) Шарх Мухтасар әт-Тахауи. Принстон: «Принстон университетінің кітапханасы». – 216 б.
Мухаммад А. (816) Шарх Мухтасар әт-Тахауи. Стамбул: «Сулеймание кітапханасы / Шеһид Али-паша». – 211 б.
Мушаббаб А. (2012) Тахқиқ Шарх Мухтасар әт-Тахауи ли Аби Наср Ахмад ибн Мансур әл-Исбижаби (докторлық дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация). – Судан: «Омдурман университеті». ‒ 488 б.
Нассар С. (2011) Тахқиқ Шарх Мухтасар әт-Тахауи ли Аби Наср Ахмад ибн Мансур әл-Исбижаби (докторлық дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация). – Бағдат: «Жамиғат әл-Ирақия». – 328 б.
References
Abdulaziz M. (2013) Tahqiq Sharh Muxtasar al-Tahawi li Abi Nasr Axmad ibn Mansur al-Isbijabi (doktorlyq darejesin alu ushin dayindalgan dissertaciya) [Investigation of a brief explanation of al-Tahawi by Abu Nasr Ahmed bin Mansour al-Isbijabi (dissertation for a doctoral degree)]. – Sudan: «Omdurman universiteti». ‒ 443 b. (in Arabic)
Bukhari M. (2001) al-Jamig al-Sahih [The right collector]. – Damask: «Dar al-turuq al-najat». – 8-tom. – 176 b. (in Arabic)
Ilesbekov B. (2020) Ahmad ibn Mansur jane basqa da ispidjabtyq galymdar [Ahmad Ibn Mansour And Other Ispidzhabic Scientists]. – Almaty: «KazUU khabarshysy, dintanu seriasy». №2 (22). ‒ 11-18 bb. (in Kazakh)
Ilesbekov B. (2020) Contribution of Isfidzhab scholars to the development of Islamic culture and science. – Аlmaty: «KazUU khabarshysy, filosofiya, madeniettanu, sayasattanu seriyasy». №3 (73). ‒ 42-49 bb.
Ilesbekov B. (2020) Ispidjab – Turkistan aimagyndagy fikh ortalygy (ХІ–ХІІ gg.) [Ispidjab as the Center of Fiqh in the Turkistan Region (ХІ–ХІІ)]. – Turkistan: «Yasawi universytetinin khabarshysy, filosofiya, dintanu seriasy». №4 (118). – 42-53 bb. (in Kazakh)
Jassas А. (2010) Sharh Muxtasar at-Tahawi [The explanation of Mukhtasar al-Tahawi]. – Мedina: «Dar al-Salam». – 1-tom. – 751 b. (in Arabic)
Mansur А. (588) Sharh Muhtasar at-Tahawi [The explanation of Mukhtasar al-Tahawi]. – Istanbul: «Koprulu kitaphanasi / Fazil Ahmet-pasha». – 380 b. (in Arabic)
Mansur А. (628) Sharh Muxtasar at-Tahawi [The explanation of Mukhtasar al-Tahawi]. Princeton: «Princeton Universitetinin kitaphanasy». – 216 b. (in Arabic)
Mushabbab A. (2012) Tahqiq Sharh Muxtasar al-Tahawi li Abi Nasr Axmad ibn Mansur al-Isbijabi (doktorlyq darejesin alu ushin dayindalgan dissertaciya) [Investigation of a brief explanation of al-Tahawi by Abu Nasr Ahmed bin Mansour al-Isbijabi (dissertation for a doctoral degree)]. – Sudan: «Omdurman universiteti». ‒ 488 b. (in Arabic)
Nassar S. (2011) Tahqiq Sharh Muxtasar al-Tahawi li Abi Nasr Axmad ibn Mansur al-Isbijabi (doktorlyq darejesin alu ushin dayindalgan dissertaciya) [Investigation of a brief explanation of al-Tahawi by Abu Nasr Ahmed bin Mansour al-Isbijabi (dissertation for a doctoral degree)]. – Bagdat: «Jamigat al-iraqia». – 328 b. (in Arabic)
Qaimaz Z. (2003) Tarih al-Islam [History of Islam]. – Beirut: «Dar al-garb al-islami». – 10-tom. – 460 b. (in Arabic)
Мuhammad А. (816) Sharh Muhtasar at-Tahawi [The explanation of Mukhtasar al-Tahawi]. – Istanbul: «Suleymanie kitaphanasi / Sehid Ali-pasha». – 211 b. (in Arabic)
