Қазіргі ислам философиясындағы «Араб ақылы» концепциясы
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2022.v31.i3.r9Кілттік сөздер:
Араб ақылы, қазіргі Ислам философиясы, Араб ақылының қалыптасуы, реформация, концепцияАннотация
Бұл мақаламызда «Араб ақылы» концепциясының қалыптасу кезеңіне тоқталамыз. Араб ақылы концепциясының қалыптасуы туралы зерттеушілердің түрлі көзқарастарын сараптауға тырысамыз. Қалыптасуына себеп болған факторларды талдаймыз. Көтерген мәселеміз объективті болу үшін әр түрлі елдердің зерттеушілерінің көзқарастарына жүгінеміз. Мысалы, ресейлік, түрік, америкалық және араб зерттеулеріне шолу жасаймыз. «Араб ақылы» концепциясының алдындағы кезең ретінде «Наһдаға»-да шолу жасалады. «Араб ақылы» концепциясының өзіне тоқталатын болсақ, бұл мәселе жан-жақты зерттелген, алайда әлі де болсын шешімін таба алмай келген мәселелердің қатарына кіретінін аңғару қиын емес. Мақала барысында Араб ақылы концепциясының аясында көтерілген бірнеше мәселеге тоқталамыз. Соның ішінде Араб әлемінің бүгінгі интелектуалды жағдайы басты назарға алынды. «Әл-Жазира» ақпарат орталығының ресми дерегіне сүйенетін болсақ, Араб елдерінде тоқсан жеті миллион көлемінде оқу-жазу білмейтін сауатсыз адам бар. Сонымен қатар Араб мемелекеттері университетінің 1970 жылғы шешімімен және «Сауатсыздықпен күрес» Араб организациясының құрылуына байланысты 8-қаңтар күні Араб сауатсыздығымен күрес күні деп белгіленген. Бұл нақты фактілер инлектуалды дағдарыстың қай деңгейде екенін көрсетеді. Бұл мақаламызды «Араб ақылы» концепциясының кіріспесі деп есептеуге болады. Бұдан кейінгі мақалаларымызды оның ішкі мазмұны мен зерттеу нәтижелеріне арнайтын боламыз.
Түйін сөздер: Араб ақылы, қазіргі Ислам философиясы, Араб ақылының қалыптасуы, реформация, концепция.
Библиографиялық сілтемелер
Абдулла Муса (2001) Ишкалиа ақланиа фи фикр араби муасир. // Алжир: «Инсаният» журналы, №14-15.
Али Харб (2005) Нақдун нас. – Касабланка: Марказ сақафи араби. – 285
Әл-Жазира (2014) Аксар мин 96 миллиун умми бил уатан ал-араби (Более 96 миллионов неграмотных в арабском мире). URL: https://www.aljazeera.net/news/arabic/2014/1/9/أكثر-من-96-مليون-أمي-بالوطن-العربي
Байтенова Н., Бейсенов Б. (2017) Жaңғыру aясындa ислaмтaнулық білім берудің құндылықтық бaғдaры // Алматы: «Хабаршы КазҰУ, Дінтану сериясы», №3 (11). – 4-11, 2017, шілде.
Иасир Марзук (2012) Қираат фи китаб маусуа Мухаммад Абид Жабири. // «Суриятуна» газеті, №45. 2012, 29 шілде.
Имара, Мұхаммед (2007) Һәл Ислам һуә халл. – Каир: дар шуруқ. – 208.
Имбарк Хамиди (2015) Мин ишкалиат ақл уа ақланиа фи фикр араби муасир: Бурхан Гальюн уа Абдулла Арауи. – Тунис: «Дар Тунисия ликитаб». – 242.
Каркуб, Абдул Али. Мұхаммад Жабири хайатуху, муаллафатуху, маматуху. // «Ал-хиуар мутамаддин» журналы, №4456, 2014, 18 мамыр. (ahewar.com)
Мухаммад Саиид Рассас (2019) Джорж Тарабиши сира фикрия. // Марказ Малик Файсал: Мажаллатул Файсал, №513-514, Шілде-тамыз 2019.
Мухетдинов Д.В. (2017) О будущем мусульманской мысли: размышляя над трудами К.Эрнста и М.Аль-Джабири. // Ислам в современном мире. №2. Том 13.
Мұхаммад Жабири (1983) Такуинул ақлил араби. – Бейрут: «Марказ дирасат уахдат арабия». – 384.
Таиб Тизини, Мухаммад Марзуқи (2001) Афақ фалсафа арабиа муасира. – Бейрут: «Дарул Фикр». – 1-басылым – 336.
Фролова Е. (2010) Арабская философия: прошлое и настоящее. – Москва: Языки славянских культур. – 464.
Фуад Закария (1998) Хитаб ила ақл араби. – «Дар Мухаррир адаби». – 256.
Хасан Ханафи (1980) Турас уа таждид. – Виндзор: Хиндауи. – 186.
Хусейн Идриси (2016) Мұхаммад Жабири уа машру нақд ақл араби. – Бейрут: «Марказул хадара». – 2-басылым. – 254.
References
Abdul Ali Karkub (2014) Muhammad Jabiri hayatu, muallafatuhu, mamatuhu [Life, works and death of Muhammad Jabiri] // Journal «Al-Hiuar mutamaddin». №4456. (ahewar.com) (in Arabic)
Abdulaziz al-Uahabi (2013) Qiraat fi fikr duktur Muhammad Abid Jabiri [Research of ideas of Dr. Muhammad Abid Jabiri] // Journal «Bayan». №71. (in Arabic)
Abdulla Musa (2001) Ishkaliya aqlaniya fi fikr arabi muasir [Problem of rationalism in modern Arabic thought] // Alzhir: Journal «Insaniyat». №14-15. (in Arabic)
Ali Harb (2005) Naqdu nass [Critique of text]. – Casablanca: «Markaz sakafi arabi» – 285. (in Arabic)
Al-Jazira (2014) Aksar min 96 milliun ummi bil uatan al-arabi [Over 96 million illiterates in the Arab world]. URL: https://www.aljazeera.net/news/arabic/2014/1/9/أكثر-من-96-مليون-أمي-بالوطن-العربي
Baitenova Nagima, Beisenov Bagdat (2017) Jangyru ayasinda islamtanulik bilim berudin kundiliktik bagdari [The value orientation of Islamic education in the framework of modernization] // Eurasian Journal of Religious studies №3 (11). – 4-11. (in Kazakh)
Frolova E. (2010) Arabskaya filosofia: proshloe i nastoyashee [Arabic philosophy: the past and the present]. – Moscow: «Yaziki slavianskih kultur» – 464. (in Russian)
Fuad Zakariya (1998) Hitab ila aql arabi [Appeal to Arabic reason]. – «Dar Muharrir adabi». – 256. (in Arabic)
Husein Idrisi (2016) Muhammad Jabiri ua mashru naqd aql arabi [Al-Jabiri And His Critique Of Islamic Thought]. – Beirut: «Markazul hadara», 2nd publishing. – 254. (in Arabic)
Imbark Hamidi (2015) Min ishkaliyat aql ua aqlaniya fi fikr arabi muasir: Burhan Galyun ua Abdulla Araui [Problems of reason and rationalism in modern Arabic thought]. – Tunis: «Dar Tunisiya likitab». – 242. (in Arabic)
Muhammad Jabiri (1983) Takuinul aklil arabi. [The foundation of Arab reason]. – Beirut: «Markaz dirasat uahdat Arabia». – 384. (in Russian Arabic)
Muhammad Jabiri (1997) Hufrayat min zakira min bagid (Autobiography) [Remembrance of forgotten memories]. – Beirut: «Markaz dirasat uahdat Arabia», 1st publishing. – 238. (in Arabic)
Muhammad Saiid Rassas (2019) Jorge Tarabishi sira fikriya [Scientific life of Jorge Tarabishi] // Markaz Malik Faisal: «Majallatul Faisal», № 513-514. (in Arabic)
Muhetdinov D.V. (2017) O budushem musulmanskoi mysli: razmyshlyaya nad trudami K.Ernst i M. Al-Jabiri [About the future of Muslim reason: thinking about works of K. Ernst and M. Al-Jabiri] // Journal «Islam in modern world». №2. v 13. (in Russian)
Raphael Patai (1973) The Arab Mind. – New York: Charles Scribners and Sons. – 470. (in Arabic)
Taib Tizini, Muhammad Marzuqi (2001) Afaq falsafa Arabia muasira [Horizon of modern Arabic philosophy]. – Beirut: «Darul Fikr», 1st publishing. – 336. (in Arabic)
Yasir Marzuk (2012) Qiraat fi kitab mausua Muhammad Abid Jabiri [Research of works of Muhammad Abid Jabiri] // Magazine «Suriyatuna», №45. (in Arabic)
