1920-1930 жылдардағы Қазақстандағы дінге қарсы саясаттың гендерлік өлшемі
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2022.v31.i3.r4Кілттік сөздер:
ислам, кеңес өкіметі, мұсылман әйел, көп әйел алушылық, пәренжемен күресАннотация
Мақалада Қазақстандағы 1920-1930 жылдардағы Кеңес өкіметінің мемлекеттік-конфессиялық саясатының гендерлік астары қарастырылады. Әдебиеттер мен дереккөздерді талдау негізінде бұрынғы патриархалды-діни өмірдің баламасы ретінде мұсылман әйелдерді елдің қоғамдық өміріне баулу және тарту бойынша мемлекеттік органдар қызметінің негізгі бағыттары зерттелді. Зерттеу нәтижелері бойынша ислами-мемлекеттік қатынастар жүйесіндегі гендерлік саясат республиканың барлық облыстарында жүргізілгені, алайда оны іске асырудың нысандары мен тетіктерінде Қазақстан өңірлерінің исламдану деңгейіне байланысты өңірлік айырмашылықтары болғаны анықталды . Республиканың солтүстік және шығыс облыстарында мұсылман әйелдерін "Қызыл отау" мен әйелдер делегаттық конференцияларын ұйымдастыру арқылы мемлекеттік құрылысқа белсене тартты. Исламның тамыры терең және қазақ халқының дәстүрлерімен тығыз байланысты оңтүстік өңірлерде мұсылман әйелдерді азат ету саясаты тұрмыстағы діни қалдықтарды жеңуге, пәренжеге қарсы күреске, пәренжені шешкен әйелдерді құқықтық қорғауға бағытталған. Кеңес өкіметінің өсіп келе жатқан дінге қарсы саясатының аясында дінбасылар әйелдерге әсерін сақтаудың әртүрлі әдістері мен әдістерін қолданды.
Түйінді сөздер: ислам, кеңес өкіметі, мұсылман әйелі, көп әйел алушылық, пәренжемен күрес.
Библиографиялық сілтемелер
Архив Президента Республики Казахстан (АП РК).
Бухонова, И., Грибанова Е. (1990) Преодолевая религиозное влияние ислама. Сборник документов и материалов. – Алма-Ата: Казахстан. – 256.
Государственный архив Павлодарской области (ГАПО).
Государственный архив Южно-Казахстанской области (ГАЮКО).
Оренбургский государственный архив социально-политической истории (ОГАСПИ).
Рысбекова С.Т. Женские организации в Казахстане и советская практика формирования гражданской активности в 1920-1930 годы // Вестник Саратовского государственного социально-экономического университета. 2009. –№4. –С. 214–217.
Уэст К., Зиммерман Д. Создание гендера. Пер. с англ. Е. Здравомысловой. – Гендерные тетради. Вып. 1. Труды СПб-филиала ИС РАН. - СПб.: ИС РАН, 1997. –С. 94–120.
Шарафеева А.Р. Женщины и женский вопрос на мусульманских съездах 1917 г. // Тюркологические исследования. 2020. –Т. 3. –№ 2. –С. 22–64.
References
Amanzholova D.А. (2017) Iz istorii zhenskogo voprosa v SSSR (ot traditsiy k modernosti) 1920-1930-e gg. [From the history of the women's issue in the USSR (from tradition to modernity). The 1920s-1930s] // Rossiyskie regiony: vzglyad v budushchee. –No.3. –26–43. (in Russian)
APRK–Arkhiv Prezidenta Respubliki Kazakhstan [Archive of the President of the Republic of Kazakhstan].
Bukhonova, I., Gribanova E. (1990) Preodolevaya religioznoe vliyanieislama (sbornik dokumentov i materialov) [Overcoming the religious influence of Islam (collection of documents and materials)]. – Alma-Ata: Kazakhstan. – 256 (in Russian)
GAJuKO–Gosudarstvennyj arkhiv Juzhno-Kazahstanskoj oblasti [State archive of the South Kazakhstan region].
GAPO –Gosudarstvennyi arkhiv Pavlodarskoi oblasti [State archive of Pavlodar region].
OGASPI –Orenburgskii gosudarstvennyi arkhiv sotsial'no-politicheskoi istorii [Orenburg state archive of socio-political history].
Rysbekova S.T. (2009) Zhenskie organizatsii v Kazakhstane i sovetskaya praktika formirovaniya grazhdanskoy aktivnosti v 1920 1930 gody [Women organizations in Kazakhstan and sovietpolicy of the development of social activism in 1920 – 1930] // Vestnik Saratovskogo gosudarstvennogo sotsial'no-ekonomicheskogo universiteta.–No.4.–214–217. (in Russian)
Sharafeeva A.R. (2020) Zhenshchiny i zhenskiy vopros na musul'manskikh s"ezdakh 1917 g. [Women and the Women's Question at Muslim Congresses in 1917]// Tyurkologicheskie issledovaniya.–Vol. 3.–No. 2. –22–64. (in Russian)
Uest K., Zimmerman D. (1997) Sozdanie gendera [Creation of gender]. Per. s angl. E. Zdravomyslovoy. Gendernye tetradi.Vyp.1. Trudy SPb-filiala IS RAN. – SPb.: IS RAN.–94–120. (in Russian)
