Дін және дискурс концептілерінің билік пен бағдарлауға ықпалын сыни тұрғыда талдау
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2022.v32.i4.r8Кілттік сөздер:
дін, билік, дискурс талдау, бағдарлау, діни дискурсАннотация
Мақалада дінді дискурсивті тұрғыда зерттеудегі парадигмалардың бірі ретінде сыни дискурс талдауы сарапталады. Сыни дискурс талдауы дінге қатысты дискурсивті және сыни көзқарастарды бірлестікте талдай отырып, заманауи ғылымдағы негізгі тенденциялар қатарынан орын ала алмай келе жатқан бұл бағыттардың ерекшеліктері мен басым тұстарын көрсете алады. Дискурc талдамасы жайлы мәселе логика, семиотика, тіл философиясы, қарым-қатынас сараптамасы, келісімге келу, этикалық, моралдық құндылықтар легитимациясы аясында қозғалып, талқыланады. Мақалада сыни дискурс талдауы мен дінді дискурсивті тұрғыда зерттеу арқылы дискурстың дінді ұғым ретінде түсіне алудағы және күнделікті әлеуметтік қарым-қатынастағы діннің рөлін түсінудегі маңызы көрсетіліп, сипатталады. Сонымен қатар дискурсивті құрылымдарды талдауға арналған бағдарлар ұсынылып, дін саласындағы қайта жандану мен өзгеру үдерістері сараланады. Дискурс ұғымы жекелей қарастырылып, оның түрлі мағыналары көрсетіледі. Сыни тұрғыда талдау үдерісінің дискурсивті зерттеу мәнмәтінінде қалай жүзеге асатындығы сарапталып, тәжірибелік сыни дискурс талдауын жүзеге асырудың негізгі бағыттары талданады. Дискурстың пайда болуының тілдік емес жағдаяттары аясында (экономикалық, саяси, т.б.) дискурсивті оқиғаны талдау мәселесі бой көрсетеді. Дискурсивті талдама жасаудың іргетасы қаланған кезден бастап дискурстың мағынасы жазба не ауызекі пікір білдірумен ғана шектелмей, тілдік емес семиотикалық үдерістерді де қамтитыны анықталды. Әрбір дискурсивті сала үшін эпистемиялық болмыстар аксиологиялық құндылығы тұрғысынан да, субъективті реттелуі тұрғысынан да ерекшеленетіндігі көрсетілді.
Түйін сөздер: дін, билік, дискурс талдау, бағдарлау, діни дискурс.
Библиографиялық сілтемелер
Карасик В.И.(2000) Структура институционального дискурса. Проблемы речевой коммуникации / В.И. Карасик. Саратов: Изд-во Саратов. ун-та, 236 c.
Макаров М.Л. (2003) Основы теории дискурса / М.Л. Макаров. М.: ИТДГК «Гнозис», 2003, 280 c.
Усманова А.Р. (2001) Дискурсия, дискурс / А.Р. Усманова // Постмодернизм. Энциклопедия. Минск: Интерпрессервис; Книжный Дом, 240 c.
Фуко М. (1996) Воля к истине: по ту сторону знания, власти и сексуальности / М. Фуко. – М.: Касталь, 448.
References
Barker E. (2011) The cult as a social problem. In: Hjelm T. (ed.) Religion and Social Problems. - NY: Routledge. - 198-212.
Berger P.L. (1973) The Social Reality of Religion. - London: Penguin. - 231.
Chouliaraki L. and Fairclough N. (1999) Discourse in Late Modernity. - Edinburgh: Edinburgh University Press. - 176.
Engler S. (2006) Discourse. In: von Stuckrad K (ed.) The Brill Dictionary of Religion. - Leiden: Brill. - 516–519.
Fairclough N. (1992) Discourse and Social Change. - Cambridge: Polity Press. - 259.
Fairclough N. (1995) Critical Discourse Analysis. - London: Longman. - 265.
Foucault, M. (1996). Volia k istine: po tu storonu znaniia, vlasti i seksualnosti [The Will to Truth: Beyond Knowledge, Power and Sexuality]. – Moscow: Kastal. - 448. (in Russian)
Gill S.D. (1982). Beyond «the primitive»: The religions of nonliterate peoples / S.D. Gill. Prentice-Hall, 156 p.
Hamilton M. (2001) The Sociology of Religion. Second Edition. London: Routledge. - 320.
Jasinski J. (2001) Sourcebook on Rhetoric: Key Concepts in Contemporary Rhetorical Studies. Thousand Oaks, CA: SAGE. - 675.
Karasik, V.I. (2000). Struktura institutsionalnogo diskursa. Problemy rechevoi kommunikatsii [The structure of institutional discourse. Problems of speech communication]. Saratov: Izd-vo Saratov. un-ta. – 236. (in Russian)
Locke T. (2004) Critical Discourse Analysis. London: Continuum. - 104.
Luke A. (1995) Text and discourse in education: an introduction to critical discourse analysis // Review of Research in Education, №21, 3–48.
Makarov, M.L. (2003). Osnovy teorii diskursa [The basics of discourse theory]. M.: ITDGK «Gnozis». - 280. (in Russian)
Phillips L. and Jørgensen M.W. (2002) Discourse Analysis as Theory and Method. London: SAGE. – 230.
Potter J. and Wetherell M. (1987) Discourse and Social Psychology: Beyond Attitudes and Behaviour. London: SAGE. – 216.
Richardson J.E. (2007) Analyzing Newspapers: An Approach from Critical Discourse Analysis. Basingstoke: Palgrave. – 287.
Thompson J.B. (1990) Ideology and Modern Culture. Stanford, CA: Stanford University Press. – 372.
Usmanova, A.R. (2001). Diskursiia, diskurs [Discursive activity, discourse]. Minsk: Interpresservis; Knizhnyi Dom. – 240. (in Russian)
Van Dijk T.A. (1993) Principles of critical discourse analysis // Discourse and Society. №4(2), 249-283.
