Ноосфераның нейрондық желілік теориясы тұрғысындағы сопылардың ілімі
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2022.v32.i4.r1Кілттік сөздер:
сопылардың ілімдері, ноосфера, нейрондық желі, әлеуметтік-мәдени код, менталитет, мистицизм, діни санаАннотация
Қазіргі уақытта әлеуметтік-мәдени кодтың құндылық-семантикалық координаттарын анықтау үшін философиялық-дінтану доктриналарын өзектендіру мәселесі ғылыми және қоғамдық маңызға ие болып келеді. Тарихи ретроспективада сопылардың ілімі үлкен маңызға ие болды және әлі де үлкен маңызға ие, өйткені ол Алтайдан Қырымға дейінгі үлкен географиялық кеңістікті мекендеген халықтардың мәдени ерекшеліктерінің қалыптасуына айқын әсер етті. Бұл жұмыста сопылардың ілімдерін нейроғылымның заманауи жетістіктерін қолдана отырып түсіндіруге болатындығы көрсетілген. Мақала авторлары сопылардың ноосфераның нейрондық желілік теориясы тұрғысынан ілімі күш қолдану объектісінің ерекшелігін толық ескеретін әлеуметтік-мәдени кодты жүйелі түрде қалыптастыру құралы болып табылады деп негіздейді. Бұл тәсілдің әдістемесі гуманитарлық және жаратылыстану ғылымдары тұрғысынан "әлеуметтік-мәдени код" ұғымын түсіндіруге мүмкіндік беретін ноосфераның нейрондық желілік теориясына негізделген. Баяндау дереккөздерінің негізінде қазіргі уақытта сопылар ілімінің рухани-адамгершілік, дүниетанымдық құндылығы сақталады деген ой ашылады. Жүргізілген зерттеудің ерекшелігі (бұл мақала жоба аясында орындалады) өткеннің рухани детерминанттарын, халықтың ұжымдық өкілдіктерін жұмылдыру үшін аксиологиялық негіз қалыптастыру мүмкіндігі болып табылады. Тарихи дамудың жаңа кезеңінде біздің ата-бабаларымыздың мұрасын ғылымның, технологияның, цифрлық өркениеттің заманауи жетістіктерімен үйлесімді үйлестіру ең перспективалы болып табылады. Жұмыста келтірілген дәлелдердің тексерілетіні маңызды, өйткені нейрондық желі теориясы негізінен есептелетін және өлшенетін мәліметтермен жұмыс істейтін математикалық модель болып табылады. Жұмыстың практикалық маңыздылығы сопылардың нейрондық желілік архитектура тұрғысынан ілімі ұлттың интеллектуалды жаңаруының рухани-адамгершілік құндылықтар жүйесінде қолдануға болатын әлеуметтік-мәдени кодтың элементтері болып табылады.
Түйін сөздер: сопылардың ілімдері, ноосфера, нейрондық желі, әлеуметтік-мәдени код, менталитет, мистицизм, діни сана.
Библиографиялық сілтемелер
Bakirov, A.S., Vitulyova, Y. S., Zotkin, A. A., and Suleimenov, I. E. (2021) Internet users’ behavior from the standpoint of the neural network theory of society: prerequisites for the meta-education concept formation Int. Arch. Photogramm. Remote Sens. Spatial Inf. Sci., XLVI-4/W5-2021, pp. 83–90.
Davidson, D. (1978) What metaphors mean. Critical inquiry. – № 5(1). С. 31-47.
Gabrielyan, O.A., Vitulyova, Ye. S., Suleimenov, I. E. (2022) Multi-valued logics as an advanced basis for artificial intelligence. Wisdom. – № 1(21). – pp.170-181.
Reimer, M. (2001) Davidson on metaphor. Midwest studies in philosophy. – № 25. – С. 142-155.
Reimer, M. (2004) What malapropisms mean: A reply to Donald Davidson. Erkenntnis. – № 60(3). – С. 317-334.
Suleimenov, I. E., Matrassulova, D. K., Moldakhan, I., Vitulyova, Y. S., Kabdushev, S. B., & Bakirov, A. S. (2022). Distributed memory of neural networks and the problem of the intelligence’s essence. Bulletin of Electrical Engineering and Informatics. – №11(1). – С. 510-520.
Suleimenov, I. E., Vitulyova, Y. S., Bakirov, A. S., & Gabrielyan, O. A. (2020). Artificial Intelligence: what is it? In Proceedings of the 2020 6th International Conference on Computer and Technology Applications. – pp. 22-25.
Sylvester, J. J. (1875) On a Lady’s Fan, on Parallel Motion, and on an Orthogonal Web of Jointed Rods. Proceedings of London Mathematical Society. Vol. 6. P. 196–197. Repr.: Sylvester J. J. The Collected Mathematical Papers. – Vol. 3. – P. 35–36
Vitulyova, Y. S., Bakirov, A. S., Baipakbayeva, S. T., & Suleimenov, I. E. (2020) Interpretation of the category of “complex” in terms of dialectical positivism. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. – Vol. 946. – № 1. – pp. 012004
Абашин, С. Н. (2001) Суфизм в Средней Азии: точка зрения этнографа. «Суфизм в Центральной Азии (зарубежные исследования). Сборник статей памяти Фритца Майера (1912-1998)». Вестник Евразии. – № 4. – С. 117-141.
Абирова, Б.И., Рысбекова, Ш.С. (2012) Суфизм в Центральной Азии KazNU Bulletin. Philosophy series. Cultural science series. Political science series. – № 2 (39). – С. 11-15.
Алсабеков, М.-Х. (2013) Ходжа Ахмед Яссави и распространение суфийского направления ислама в Казахстане. Вестник Академии знаний. – № 3 (6). – С. 72-80.
Бородовская, Л. З. (2016) Исследование традиции суфийского тариката Ясавия в аспекте его влияния на татарскую исламскую культуру. Исламоведение. – № 7 (4). – С. 103-109.
Вернадский, В.И. научная мысль как планетное явление. Биосфера и ноосфера. Предисловие Р.К.Баландина.- М, 2004.- С.242-269.
Гиппиус, З. Н. (2007) Большая русская биографическая энциклопедия (электронное издание). – Версия 3.0.М.: Бизнессофт, ИДДК.
Жаксылыков, А.Ж. Поэзия Ахмеда Ясауи. – Алматы: Арыс. – 2008. – 250 с.
Звягельская, И. Д. (2012) Исламское возрождение в Центральной Азии: причины и игроки. Восточная аналитика. – № 3. – С. 27-31.
Кангиева, А. М. (2019) Коммуникативная позиция наставника в суфийской педагогике. Вопросы крымскотатарской филологии, истории и культуры. – №8. – С. 84-93.
Куртумеров, Э.Э. (2014) Ахмед ессевийнинъ "Диван-и хикмет" эсерининъ эмиети. Ученые записки Крымского федерального университета имени В. И. Вернадского. Филологические науки. – №27 (66) (3). – С. 384-388.
Лавский, В. (1997) Суфийская мудрость. – 310 стр.
Лурье, В., Митренина, О. (2020) Непрямые значения в естественном языке и неконсистентные логики //Логико-философские штудии. – Т. 18. – № 2. – С. 71-111.
Маматов, М. А. (2012) Суфизм — гуманистическое течение в исламе. Гуманитарные науки. Вестник Финансового университета. – № 2 (6). – С. 11-18.
Мусайханов, С. (2011) Исламский фактор в военно-политических процессах Чечни. Государство, религия, церковь в России и за рубежом. – № 3-4. – С. 257-263.
Овчинников, С. А. (2019) Суфийская музыка Хидайята Инайят-Хана в Новосибирске. Вестник музыкальной науки. – № 4 (26). – С. 109-116.
Пантелеева, Г.Г. (2011) Ноосферно-антропологические идеи как условие целостности человека. Ученые записки Таврического национального университета В.И. Вернадского. Серия «Философия. Культурология. Политология. Социология». –Том 24 (63). -№2. – С.66-75.
Радионова, А. В. (2012) Проблема коллективного сознания в творческом представлении русских поэтов XIX-XX веков. Грамота. – № 3 (17): в 2-х ч. Ч. I. – C. 141-148.
Рахимджанова, Н.К. (2018) Трактовка религиозных праздников и обрядов в Туркестанской печати в конце XIX - начале XX В. (на примере исламской религии). Россия и мусульманский мир. – № 4 (310). – С. 87-94.
Сабанеев, Л. Л. Воспоминания о Скрябине. Л. Л. Сабанеев. – М.: Классика. – 2000. – 400 с.
Соломоновская, А. Л. (2022) Метафорическая концептуализация перевода и переводчика в пара-и метатекстах:«мертвые» и «живые» метафоры. Вестник Новосибирского государственного университета. Серия: Лингвистика и межкультурная коммуникация. – № 20(2). – С.126-139.
Сулейменов, И. Э., Витулёва, Е. С., Шалтыкова, Д. Б. (2022) Концепция ноосферного университета с точки зрения дуальной сущности интеллекта человека //Вестник Ивановского государственного университета. Серия: Гуманитарные науки. – № 1. – С. 141-151.
Течиев, И.И. (2016) Этические основы суфизма как аскетического течения в исламе. Ученые записки Крымского федерального университета имени В. И. Вернадского. Философия. Политология. Культурология. – 2 (68) (3). – С. 118-126.
Хазрат, И. Х.. (1914) Суфийское послание о свободе духа. Авторизованный пер. с англ. Андрея Балакина с порт. автора. М.
Шарден П. Тейяр. Феномен человека. М., 2004. – 240 с.
Шепелёв, В. В. (2013) Ноосфера Вернадского. Наука и техника в Якутии. – № 1 (24). – С. 3-7.
Шихаб, Ад-Д. (2018) "Макамат ас-суфиййа". Вступление. Глава "о доказательстве нематериальности души" (перевод с арабского и предисловие путягиной В. Н. Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Философия. – № 22 (1). – С. 100-106.
References
Abashin, S. N. (2001) Sufizm v Srednej Azii: tochka zreniya etnografa. «Sufizm v Central'noj Azii (zarubezhnye issledovaniya). Sbornik statej pamyati Fritca Majera (1912-1998)». [Sufism in Central Asia: an ethnographer's point of view. “Sufism in Central Asia (foreign studies). Collection of articles in memory of Fritz Mayer (1912-1998)"]. Bulletin of Eurasia. № 4. pp. 117-141. (In Russian)
Abirova, B.I., Rysbekova, SH.S. (2012) Sufizm v Central'noj Azii [Sufism in Central Asia]. KazNU Bulletin. Philosophy series. Cultural science series. Political science series. № 2 (39). pp. 11-15. (In Russian)
Alsabekov, M.-H. (2013) Hodzha Ahmed YAssavi i rasprostranenie sufijskogo napravleniya islama v Kazahstane. [Khoja Ahmed Yasawi and the spread of the Sufi direction of Islam in Kazakhstan]. Bulletin of the Academy of Knowledge. № 3 (6). pp. 72-80. (In Russian)
Bakirov, A.S., Vitulyova, Y. S., Zotkin, A. A., and Suleimenov, I. E. (2021) Internet users’ behavior from the standpoint of the neural network theory of society: prerequisites for the meta-education concept formation Int. Arch. Photogramm. Remote Sens. Spatial Inf. Sci., XLVI-4/W5-2021, pp. 83–90.
Borodovskaya, L. Z. (2016) Issledovanie tradicii sufijskogo tarikata YAsaviya v aspekte ego vliyaniya na tatarskuyu islamskuyu kul'turu [Study of the tradition of the Sufi tariqa Yasaviya in the aspect of its influence on the Tatar Islamic culture]. Islamic studies № 7 (4). pp. 103-109. (In Russian)
Davidson, D. (1978) What metaphors mean. Critical inquiry. – № 5(1). pp. 31-47.
Gabrielyan, O.A., Vitulyova, Ye. S., Suleimenov, I. E. (2022) Multi-valued logics as an advanced basis for artificial intelligence. Wisdom. № 1(21). pp. 170-181.
Gippius, Z. N. (2007) Bol'shaya russkaya biograficheskaya enciklopediya (elektronnoe izdanie). [Great Russian Biographical Encyclopedia (electronic edition)]. Versiya 3.0.M.: Biznessoft, IDDK. (In Russian)
Kangieva, A. M. (2019) Kommunikativnaya poziciya nastavnika v sufijskoj pedagogike. [The communicative position of a mentor in Sufi pedagogy]. Issues of Crimean Tatar philology, history and culture №8. pp. 84-93. (In Russian)
Kurtumerov, E.E. (2014) Ahmed essevijnin" "Divan-i hikmet" eserinin" emieti. Uchenye zapiski Krymskogo federal'nogo universiteta imeni V. I. Vernadskogo. [Akhmed essevezhnin "Divan-i hikmet" eserinin "amity. Scientific notes of the Crimean Federal University named after V. I. Vernadsky]. Philological Sciences №27 (66) (3). pp. 384-388. (In Russian)
Lavskij, V. (1997) Sufijskaya mudrost' [Sufi Wisdom']. p. 310. (In Russian)
Lur'e, V., Mitrenina, O. (2020) Nepryamye znacheniya v estestvennom yazyke i nekonsistentnye logiki. [Indirect meanings in natural language and inconsistent logics} Logic-philosophical studies T. 18. № 2. pp. 71-111. (In Russian)
Mamatov, M. A. (2012) Sufizm — gumanisticheskoe techenie v islame. Gumanitarnye nauki. [Sufism is a humanistic trend in Islam. Humanitarian sciences]. Bulletin of the Financial University№ 2 (6). pp. 11-18. (In Russian)
Musajhanov, S. (2011) Islamskij faktor v voenno-politicheskih processah CHechni. Gosudarstvo, religiya, cerkov' v Rossii i za rubezhom [Islamic factor in the military-political processes of Chechnya. State, religion, church in Russia and abroad]. № 3-4. pp. 257-263. (In Russian)
Ovchinnikov, S. A. (2019) Sufijskaya muzyka Hidajyata Inajyat-Hana v Novosibirske. [Sufi music by Hidayat Inayat-Khan in Novosibirsk]. Bulletin of musical science № 4 (26). pp. 109-116. (In Russian)
Panteleeva, G.G. (2011) Noosferno-antropologicheskie idei kak uslovie celostnosti cheloveka [Noosphere-anthropological ideas as a condition for the integrity of man]. . Uchenye zapiski Tavricheskogo nacional'nogo universiteta V.I. Vernadskogo. Seriya Filosofiya. Kul'turologiya. Politologiya. Sociologiya. № 24 (63). №2. pp. 66-75. (In Russian)
Radionova, A. V. (2012) Problema kollektivnogo soznaniya v tvorcheskom predstavlenii russkih poetov XIX-XX vekov [The problem of collective consciousness in the creative representation of Russian poets of the XX-XX centuries. Diploma]. Gramota. № 3 (17): v 2-h ch. CH. I. – pp. 141-148. (In Russian)
Rahimdzhanova, N.K. (2018) Traktovka religioznyh prazdnikov i obryadov v Turkestanskoj pechati v konce XIX - nachale XX V. (na primere islamskoj religii) [Interpretation of religious holidays and rituals in the Turkestan press in the late XX - early XX century (on the example of the Islamic religion)]. Russia and the Muslim world № 4 (310). pp. 87-94. (In Russian)
Reimer, M. (2001) Davidson on metaphor. Midwest studies in philosophy. № 25. pp. 142-155.
Reimer, M. (2004) What malapropisms mean: A reply to Donald Davidson. Erkenntnis. № 60(3). pp. 317-334.
Sabaneev, L. L. Vospominaniya o Skryabine [Memories of Scriabin]. Classic 2000. p.400. (In Russian)
SHarden P. Tejyar. (2004) Fenomen cheloveka [The human phenomenon]. M. p. 240. (In Russian)
SHihab, Ad-D. (2018) "Makamat as-sufijja". Vstuplenie. Glava "o dokazatel'stve nematerial'nosti dushi" (perevod s arabskogo i predislovie putyaginoj V. N. ["Makamat as-sufijja". entry. Chapter "o dokazatel'stve nematerial'nosti dushi" (perevod s arabskogo i predislovie putyaginoj]. V. N. Vestnik Rossijskogo universiteta druzhby narodov. Seriya: Filosofiya № 22 (1). pp. 100-106:– (In Russian)
Solomonovskaya, A. L. (2022) Metaforicheskaya konceptualizaciya perevoda i perevodchika v para-i metatekstah:«mertvye» i «zhivye» metafory. [Metaforicheskaya konceptualizaciya perevoda i perevodchika v para-i metatekstah: "mertvye" i "zhivye" metafory. Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriya: Lingvistika i mezhkul'turnaya kommunikaciya]. № 20(2). pp.126-139. (In Russian)
Suleimenov, I. E., Matrassulova, D. K., Moldakhan, I., Vitulyova, Y. S., Kabdushev, S. B., & Bakirov, A. S. (2022). Distributed memory of neural networks and the problem of the intelligence’s essence. Bulletin of Electrical Engineering and Informatics. №11(1). pp. 510-520.
Suleimenov, I. E., Vitulyova, Y. S., Bakirov, A. S., & Gabrielyan, O. A. (2020). Artificial Intelligence: what is it? In Proceedings of the 2020 6th International Conference on Computer and Technology Applications. pp. 22-25.
Sulejmenov, I. E., Vitulyova, E. S., SHaltykova, D. B. (2022) Koncepciya noosfernogo universiteta s tochki zreniya dual'noj sushchnosti intellekta cheloveka [The concept of the noospheric university from the point of view of the dual essence of the human intellect]. Bulletin of the Ivanovo State University. Series: Humanities. № 1. pp. 141-151: (In Russian)
Sylvester, J. J. (1875) On a Lady’s Fan, on Parallel Motion, and on an Orthogonal Web of Jointed Rods. Proceedings of London Mathematical Society. Vol. 6. P. 196–197. Repr.: Sylvester J. J. The Collected Mathematical Papers. Vol. 3. pp. 35–36
Vernadskij, V.I. (2004) Nauchnaya mysl' kak planetnoe yavlenie. Biosfera i noosfera. [Scientific thought as a planetary phenomenon. Biosphere and noosphere]. Predislovie R.K. Balandina. M. pp.242-269. (In Russian)
Vitulyova, Y. S., Bakirov, A. S., Baipakbayeva, S. T., & Suleimenov, I. E. (2020) Interpretation of the category of “complex” in terms of dialectical positivism. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering. Vol. 946. № 1. pp. 012004
Zhaksylykov, A.Zh. Poeziya Ahmeda YAsaui [Poetry of Ahmed Yasawi]. Almaty: Arys. 2008. p. 250. (In Russian)
Zvyagel'skaya, I. D. (2012) Islamskoe vozrozhdenie v Central'noj Azii: prichiny i igroki [Islamic Revival in Central Asia: Causes and Players]. Eastern analytics № 3. pp. 27-31. (In Russian)