Әзірбайжанда ислам құндылықтарының таралуындағы сопылықтың рөлі
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2023.v35.i3.r9Кілттік сөздер:
ислам, мәдениет, дін, сопылық, білімАннотация
Мақалада Ислам өркениеті кезеңіндегі Әзірбайжан елінің тарихы зерттеледі. Көптеген тарихи дереккөздер келтіріле отырып, ғылыми зерттеу әдістері арқылы дәлелдене отырып, олардың Әзірбайжандағы ислам мәдениетіне әсері ерекше атап өтіледі. Әзірбайжанның өте көне және бай тарихы бар екені атап өтіледі. Көнеден келе жатқан әрі ислам дінімен біте қайнасқан, бай да сан қырлы Әзірбайжан қоғамының барлық салаларына дерлік және оның тарихына айтарлықтай әсер еткен-ді. Мұның нәтижесінде Әзірбайжан дара мәдени бірегейліктерге ие әрі сан алуан мәдениетті біріктіре алды. Бұған осы елдің мәдениетінің көрсеткіші болатын оюөрнектер мен бұйымдардан куә бола аламыз. Сонымен қатар, авторлар Әзірбайжандағы барлық исламдық кезеңдегі діни құрылымдар, білім, саясат және тарихи дәлелдерді зерттеу нысаны ретінде ала отырып, оның мән-маңызын мақаланың жаңалығы ретінде көрсетеді. Ислам дінінің Әзірбайжан қоғамындағы жаңа тұжырымы да көрсетілді әрі Әзірбайжан аумағында да әрекет еткен сопылық ағымдардың әсері туралы мәлімет қамтылады. Бүкіл мұсылман әлеміне кеңінен жайылған сопылық ілімдері, соның ішінде Сафауидтер, Хуруфия, Сухривардия, Нақышбандия, Халватия тармақтары және олардың ықпалы ерекше атап өтіліп, зерттеу нысаны ретінде талданып, қорытындыланды.
Түйін сөз: ислам, мәдениет, дін, сопылық, білім.
Библиографиялық сілтемелер
Ашурбейли, С. (1992) История города Баку. – Баку: Азернешр. – 400.
Байханов, Аббасгулу-ага (1985) Сочинение, записки, письма. – Баку: Элм. – 140.
Бакиханов А. К. (1983) Сочинения, записки, письма. – Баку: Элм. – 17.
References
Ashurbeyli, S. (1992) Istoria Goroda Baku [The historu of Baku]. – Baku: AzerNeshr. – 400. (in Russian)
Astarabadi, Fazlallah (1921) Javdan-nama, ms. Cambridge University Library, E.1.9.27. Besim Atalay, Rektaşilik ve Edebiyati. – Istanbul.
Bakihanov, Abbaskulu Aga (1983) Sochinenija, zapiski, pis'ma [Compositions, notes, letters]. – Baku: Elm. – 17. (in Russian)
Bakihanov, Abbasqulu Aga (2001) Gulustani-İrem. – Bakı: Mumin. – 64–65. (in Russian)
Bünyadov, Z. (1994) History of Azerbaijan. – Bakı: Azerbaijan State Publishing House. – 237.
Bünyadov, Z.M., Yusifov, Y.B. (1994) Azərbaycan tarixi (ən qədim zamanlardan XX əsrədək. Ali məktəblər üçün dərslik) [A history of Azerbaijan (from the oldest times to the 20th century. A textbook for higher schools]. Vol. 1. – Baku: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. – 348. (in Azerbaijan)
Ceferzade, A., Kaniyev S., Alishov R. və Resulov S. (1994) Shamaky. – Baku. – 111. (in Azerbaijan)
Ebu’l Hasan Ali B. Muhammed (1966) Wide Letter about teacher and students in Islam, Suleyman Atesh, R.Oymen (trans.). – Ankara. – 57–58. (in Turkish)
Eliade, Mircea ve Couliana, Ioan P. (1997) Dictyionary of History of Religions, trans: Ali Erbaş, İnsan Publish. – İstanbul: İnsan Yayınları. – 393. (in Turkish)
Evliya Celebi (1985) Seyahetname [Travelogue], Mehmet Zillioglu, V.7. – Ankara: Ucdal. – 420. (in Turkish)
Gəeniyev, Seyfeddin and Ismayilova, Mensure (1999) Schools of Shamaky, V.1, Ozan. – Baku.
Halili, F.Jalil (2003) Mevlana İslamil Siraj ad-din Shirvani. – Baku. – 45-48. (in Azerbaijan)
Hasan Kamil Yilmaz (2004) Tasawuf and Tariqats with basically stripes, 10. Publish. – Istanbul: Ensar. (in Turkish)
Hasanli, Sabir (2000) Period of Azerbaijan “Science houses” and Medrese as scientifically centers, Islamic Culture in Azerbaijan. – Istanbul: – 15. (in Turkish)
Huseyinli, Resul (1996) Spirituality of Azerbaijan ending of XVII ages and starting of XIX. – Baku.
Idem (1964) “Bektaşîlik-Hurûfîlik ve Fażl Allāh’ın öldürülmesine düşürülen üç tarih”, Şarkiyat Mecmuası V. (in Turkish)
Idem (1998) “Hurûfîlik”. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi XVIII. (in Turkish)
Kazıcı, Ziya (1987) Structure of Ihtisab in The Ottoman Imperia. – Istanbul: Kültür Basin Yayinlari. – 253. (in Turkish)
Keklik, Nihat (1982) Felsefenin İlkeleri, Felsefeye Giriş I. – İstanbul: DoğuşYayınları. – 271. (in Turkish)
Kulizade, Zümürd (1970) Khurufizm i ego predstaviteli v Azerbaydzhane [Horufism and its representatives in Azerbaijan]. – Baku: Elm. – 256. (in Azerbaijan)
Mahmudov, Pənah (1998) Modern Ideology and Religion. – Baku: 56-60
Mahmudov, Y. (1977) Travelers come to Azerbaijan. – Baku.
Nasibli, Nasib (2001) “Problems of National Identity of Azerbaijan”, Eurasia File, Spring 2001ş No 1. – 135.
Nasr, S.H. (2006) “ShihabeddinSuhreverdiMaktul”, History of Islamic Thought, I. – NY: State University of New York Press. – 434.
Sadiqov, Oqtay (1986) “About Philosophical Aspects of Islamic Thought”, Kanun, C.XIX. – Baku: 1 May 1986.
Said Nefisi (1998) Babek, Mahmut Ayaz (trans.). – İstanbul. – 125-137. (in Turkish)
Subki, Ebu Nasırb.Abdu’lVahhab (h.1324) Tabakatu’ş- Şafiiyye. – Kahire. C.1. – 137.
Turan, Osman (1969) History of Seljuk and Culture of Turk-Islam. – Istanbul: Turan Neşriyat Yurdu. – 258. (in Turkish)
Velixanli, Naila (1993) Arabic Khilafet and Azerbaijan. – Вaku: Azerneshr. – 199. (in Azerbaijan)
Weber, Alfred (1938) History of Philosophy, tr: H.Vehbi Eralp. Edition 5. – İstanbul: Sosyal Yayinlar. – 459. (in Turkish)
Wird i Sattar Sherkhi Sherkheden Prezrinli Markhallaj-zade Suleiman. B. Rustam Efendi, Istanbul, 1988, pp. 97-99 (in Turkish).
