Қазақстандағы діни төзімділіктің ерекшелігі
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2023.v35.i3.r7Кілттік сөздер:
толеранттылық, дін, көпконфессионалдылық, келісім, қақтығыстарАннотация
Қазіргі әлемде ұлтаралық, дінаралық қайшылықтар мен халықаралық және аймақтық деңгейдегі мәселелер одан сайын шиеленісіп барады. Батыс саясаткерлері мен қоғам қайраткерлері мультикультурализмнің күйреуі туралы сөз етуде, ал батыс қоғамында күшті миграциялық қысым мен терроризм көріністерінен туындаған Еуропадағы иммигранттарға қарсылық білдіру жағдайлары әлемде толеранттылық дағдарысы туралы мәселе көтеріп отыр. Тіпті дамыған демократиялық елдердің өзінде ұлтаралық, нәсіларалық, конфессияаралық және басқа да қатынастардағы агрессия, шовинизм, ұлтшылдық көріністері белең алуда. Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстан Республикасы кеңестік кезеңде қалыптасқан қоғамның көпұлттылық жағдайында ұлттық және діни тұрғыдан өзіндік сананы жоғарылату аясында және демократиялық қайта құрулар кезінде пайда болған көпконфессионалдылық жағдайындағы терең саяси өзгерістермен сипатталатын дамудың жаңа тарихи кезеңіне аяқ басты. Қазақстанның экономикалық және саяси жүйесін трансформациялау кезеңінде белгілі бір жағдайларда жүзеге асырылуы мүмкін және қоғамның тұрақтылығына барынша теріс әсер ететін көптеген ықтимал тәуекелдер кездеседі. Қазіргі жаһандану әлемінде толеранттылық принципі ұлтаралық келісімнің ең маңызды қағидасы болып табылады және іргелі тұлғааралық этика элементтерінің бірі болып есептеледі, мұнда барлық адам ең жоғары әлеуметтік тіршілік иесі ретінде қарастырылады және егер оның мәдени және әлеуметтік сәйкестендірілуі жаһандық ауқымда қоғамның өркендеуіне әкелетін болса, оны жоққа шығаруға ешкімнің құқығы жоқ.
Түйін сөздер: толеранттылық, дін, көпконфессионалдылық, келісім, қақтығыстар.
Библиографиялық сілтемелер
Әдебиеттер
Бестужев-Лада И.В. (2002) Диалог между религиями: Возможен ли? Нужен ли? // Вопросы философии. – № 4. – 60-66.
Василенко В.А. (1966) Ценность и ценностные отношения // Проблема ценности в философии: сборник статей / под.ред. А.Г. Харчева и др. – М.-Л.: Наука. – 41-49.
Кагиян С.Г. (2003) Управление этническими конфликтами // Философские науки. – №2. – 27-34.
Колумбаев Б.Е. (1993) Человеческое в человеке: мировоззренческий анализ: дис. … докт. филос. наук: 09.00.11. – М.: МГУ им. М.В. Ломоносова. – 312.
Косиченко А.Г. (2002) Диалог конфессий в условиях глобализации // Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: материалы международной научно-практической конференции. – Алматы: Институт философии и политологии МОН РК. – 42-53.
Надыров М.К. (2004) Социально-философское исследование феномена массовости: дис. … докт. филос. наук: 09.00.11. – Бишкек: Институт философии и права НАН КР. – 216.
Нысанбаев А.Н. (2004) Глобализация и проблемы межкультурного диалога. – Алматы: Компьютерно-издательский центр Института философии и политологии МОН Республики Казахстан. – Т. 2. – 308.
О религиозной толерантности в молодёжной среде. URL: https://www.mirniy.ru/info/anti_terror/5754-o-religioznoy-tolerantnosti-v-molodezhnoy-srede.html 25-06-2014, 14:23
Рашковский Е.Б. (2003) Пласты нетерпимости: философские заметки // Вопросы философии. –№ 4. – 61-67.
Сейд Амир Акрами (2002) Глобализация и межкультурный диалог // Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: материалы международной научно-практической конференции. – Алматы: Институт философии и политологии МОН РК. – 38-41.
Стюарт Д. (2002) Синкретизм верований казахов и его актуализация // Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: материалы международной научно-практической конференции. – Алматы. – 227-231.
Телебаев Г.Т. (2006) Проблемы религиозной толерантности // Этно-религиозная идентификация населения г. Алматы. – Алматы: Общественный фонд "Центра этно-полит. и гуманит. исслед". – 29-38.
Успанов Ж. (2006) О соотношении преступлений, представляющих угрозу национальной безопасности Республики Казахстан // Взаимодействие религий в Республике Казахстан: сб. материалов республиканской науч.-теорет. конференции. – Алматы. – 125-133.
References
Bernard Williams (1996) Toleration: An Impossible Virtue? // Toleration. An Elusive Virtue / Ed. By David Heyd. – Princeton University Press, – 29 p.
Bestuzhev-Lada I.V. (2002) Dialog mezhdu religiyami: Vozmozhen li? Nuzhen li?. [Dialogue Between Religions: Is it Possible? Is it necessary?]// Voprosy filosofii. – № 4. – 60-66. (in Russian)
Kagiyan S.G. (2003) Upravleniye etnicheskimi konfliktami. [Management of ethnic conflicts] // Filosofskiye nauki. – №2. – 27-34. (in Russian)
Kolumbayev B.Y. (1993) Chelovecheskoye v cheloveke: mirovozzrencheskiy analiz: dis. … dokt. filos. nauk: 09.00.11. [Human in man: worldview analysis: dis. … doc. philosophy Sciences: 09.00.11.] – M.: MGU im. M.V. Lomonosova. – 312. (in Russian)
Kosichenko A.G. (2002) Dialog konfessiy v usloviyakh globalizatsii. [Dialogue of confessions in the context of globalization] // Globalizatsiya i dialog konfessiy v stranakh Tsentral'noy Azii: materialy mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii. – Almaty: Institut filosofii i politologii MON RK. – 42-53. (in Russian)
Matthew Sharpe (2019) How old ideas about tolerance can help us live more peacefully today / The Conversation. – URL: https://theconversation.com/how-old-ideas-about-tolerance-can-help-us-live-more-peacefully-today-11408223.01.2018
Nadyrov M.K. (2004) Sotsial'no-filosofskoye issledovaniye fenomena massovosti: dis. … dokt. filos. nauk: 09.00.11. [ Socio-philosophical study of the phenomenon of mass character: dis. … doc. philosophy Sciences: 09.00.11.] – Bishkek: Institut filosofii i prava NAN KR. – 216. (in Russian)
Nysanbayev A.N. (2004) Globalizatsiya i problemy mezhkul'turnogo dialoga.[ Globalization and problems of intercultural dialogue.] – Almaty: Komp'yuterno-izdatel'skiy tsentr Instituta filosofii i politologii MON Respubliki Kazakhstan. – T. 2. – 308. (in Russian)
O religioznoy tolerantnosti v molodozhnoy srede. [About religious tolerance among the youth.] URL: https://www.mirniy.ru/info/anti_terror/5754-o-religioznoy-tolerantnosti-v-molodezhnoy-srede.html 25-06-2014, 14:23 (in Russian)
Rashkovskiy Ye.B. (2003) Plasty neterpimosti: filosofskiye zametki. [Layers of Intolerance: Philosophical Notes] // Voprosy filosofii. –№ 4. – 61-67. (in Russian)
Seyd Amir Akrami. (2002) Globalizatsiya i mezhkul'turnyy dialog. [Globalization and Intercultural Dialogue] // Globalizatsiya i dialog konfessiy v stranakh Tsentral'noy Azii: materialy mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii. – Almaty: Institut filosofii i politologii MON RK. – 38-41. (in Russian)
Smith, S. D. (2001) Getting over equality. A critical Diagnosis of Religious Freedom in America. New York University Press. – New York, London.
Styuart D. (2002) Sinkretizm verovaniy kazakhov i yego aktualizatsiya. [Syncretism of Kazakh beliefs and its actualization] // Globalizatsiya i dialog konfessiy v stranakh Tsentral'noy Azii: materialy mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii. – Almaty. – 227-231. (in Russian)
Telebayev G.T. (2006) Problemy religioznoy tolerantnosti. [Problems of religious tolerance] // Etno-religioznaya identifikatsiya naseleniya g. Almaty. – Almaty: Public Foundation "Center for Ethno-Political and Humanitarian Research". – 29-38. (in Russian)
Uspanov ZH. (2006) O sootnoshenii prestupleniy, predstavlyayushchikh ugrozu natsional'noy bezopasnosti Respubliki Kazakhstan. [On the ratio of crimes that pose a threat to the national security of the Republic of Kazakhstan] // Vzaimodeystviye religiy v Respublike Kazakhstan: sb. materialov respublikanskoy nauch.-teoret. konferentsii. – Almaty. – 125-133. (in Russian)
Vasilenko V.A. (1966) Tsennost' i tsennostnyye otnosheniya. [Value and value relations] // Problema tsennosti v filosofii: sbornik statey / pod.red. A.G. Kharcheva i dr. – M.-L.: Nauka. – 41-49. (in Russian)
Бестужев-Лада И.В. (2002) Диалог между религиями: Возможен ли? Нужен ли? // Вопросы философии. – № 4. – 60-66.
Василенко В.А. (1966) Ценность и ценностные отношения // Проблема ценности в философии: сборник статей / под.ред. А.Г. Харчева и др. – М.-Л.: Наука. – 41-49.
Кагиян С.Г. (2003) Управление этническими конфликтами // Философские науки. – №2. – 27-34.
Колумбаев Б.Е. (1993) Человеческое в человеке: мировоззренческий анализ: дис. … докт. филос. наук: 09.00.11. – М.: МГУ им. М.В. Ломоносова. – 312.
Косиченко А.Г. (2002) Диалог конфессий в условиях глобализации // Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: материалы международной научно-практической конференции. – Алматы: Институт философии и политологии МОН РК. – 42-53.
Надыров М.К. (2004) Социально-философское исследование феномена массовости: дис. … докт. филос. наук: 09.00.11. – Бишкек: Институт философии и права НАН КР. – 216.
Нысанбаев А.Н. (2004) Глобализация и проблемы межкультурного диалога. – Алматы: Компьютерно-издательский центр Института философии и политологии МОН Республики Казахстан. – Т. 2. – 308.
О религиозной толерантности в молодёжной среде. URL: https://www.mirniy.ru/info/anti_terror/5754-o-religioznoy-tolerantnosti-v-molodezhnoy-srede.html 25-06-2014, 14:23
Рашковский Е.Б. (2003) Пласты нетерпимости: философские заметки // Вопросы философии. –№ 4. – 61-67.
Сейд Амир Акрами (2002) Глобализация и межкультурный диалог // Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: материалы международной научно-практической конференции. – Алматы: Институт философии и политологии МОН РК. – 38-41.
Стюарт Д. (2002) Синкретизм верований казахов и его актуализация // Глобализация и диалог конфессий в странах Центральной Азии: материалы международной научно-практической конференции. – Алматы. – 227-231.
Телебаев Г.Т. (2006) Проблемы религиозной толерантности // Этно-религиозная идентификация населения г. Алматы. – Алматы: Общественный фонд "Центра этно-полит. и гуманит. исслед". – 29-38.
Успанов Ж. (2006) О соотношении преступлений, представляющих угрозу национальной безопасности Республики Казахстан // Взаимодействие религий в Республике Казахстан: сб. материалов республиканской науч.-теорет. конференции. – Алматы. – 125-133.
References
Bernard Williams (1996) Toleration: An Impossible Virtue? // Toleration. An Elusive Virtue / Ed. By David Heyd. – Princeton University Press, – 29 p.
Bestuzhev-Lada I.V. (2002) Dialog mezhdu religiyami: Vozmozhen li? Nuzhen li?. [Dialogue Between Religions: Is it Possible? Is it necessary?]// Voprosy filosofii. – № 4. – 60-66. (in Russian)
Kagiyan S.G. (2003) Upravleniye etnicheskimi konfliktami. [Management of ethnic conflicts] // Filosofskiye nauki. – №2. – 27-34. (in Russian)
Kolumbayev B.Y. (1993) Chelovecheskoye v cheloveke: mirovozzrencheskiy analiz: dis. … dokt. filos. nauk: 09.00.11. [Human in man: worldview analysis: dis. … doc. philosophy Sciences: 09.00.11.] – M.: MGU im. M.V. Lomonosova. – 312. (in Russian)
Kosichenko A.G. (2002) Dialog konfessiy v usloviyakh globalizatsii. [Dialogue of confessions in the context of globalization] // Globalizatsiya i dialog konfessiy v stranakh Tsentral'noy Azii: materialy mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii. – Almaty: Institut filosofii i politologii MON RK. – 42-53. (in Russian)
Matthew Sharpe (2019) How old ideas about tolerance can help us live more peacefully today / The Conversation. – URL: https://theconversation.com/how-old-ideas-about-tolerance-can-help-us-live-more-peacefully-today-11408223.01.2018
Nadyrov M.K. (2004) Sotsial'no-filosofskoye issledovaniye fenomena massovosti: dis. … dokt. filos. nauk: 09.00.11. [ Socio-philosophical study of the phenomenon of mass character: dis. … doc. philosophy Sciences: 09.00.11.] – Bishkek: Institut filosofii i prava NAN KR. – 216. (in Russian)
Nysanbayev A.N. (2004) Globalizatsiya i problemy mezhkul'turnogo dialoga.[ Globalization and problems of intercultural dialogue.] – Almaty: Komp'yuterno-izdatel'skiy tsentr Instituta filosofii i politologii MON Respubliki Kazakhstan. – T. 2. – 308. (in Russian)
O religioznoy tolerantnosti v molodozhnoy srede. [About religious tolerance among the youth.] URL: https://www.mirniy.ru/info/anti_terror/5754-o-religioznoy-tolerantnosti-v-molodezhnoy-srede.html 25-06-2014, 14:23 (in Russian)
Rashkovskiy Ye.B. (2003) Plasty neterpimosti: filosofskiye zametki. [Layers of Intolerance: Philosophical Notes] // Voprosy filosofii. –№ 4. – 61-67. (in Russian)
Seyd Amir Akrami. (2002) Globalizatsiya i mezhkul'turnyy dialog. [Globalization and Intercultural Dialogue] // Globalizatsiya i dialog konfessiy v stranakh Tsentral'noy Azii: materialy mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii. – Almaty: Institut filosofii i politologii MON RK. – 38-41. (in Russian)
Smith, S. D. (2001) Getting over equality. A critical Diagnosis of Religious Freedom in America. New York University Press. – New York, London.
Styuart D. (2002) Sinkretizm verovaniy kazakhov i yego aktualizatsiya. [Syncretism of Kazakh beliefs and its actualization] // Globalizatsiya i dialog konfessiy v stranakh Tsentral'noy Azii: materialy mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii. – Almaty. – 227-231. (in Russian)
Telebayev G.T. (2006) Problemy religioznoy tolerantnosti. [Problems of religious tolerance] // Etno-religioznaya identifikatsiya naseleniya g. Almaty. – Almaty: Public Foundation "Center for Ethno-Political and Humanitarian Research". – 29-38. (in Russian)
Uspanov ZH. (2006) O sootnoshenii prestupleniy, predstavlyayushchikh ugrozu natsional'noy bezopasnosti Respubliki Kazakhstan. [On the ratio of crimes that pose a threat to the national security of the Republic of Kazakhstan] // Vzaimodeystviye religiy v Respublike Kazakhstan: sb. materialov respublikanskoy nauch.-teoret. konferentsii. – Almaty. – 125-133. (in Russian)
Vasilenko V.A. (1966) Tsennost' i tsennostnyye otnosheniya. [Value and value relations] // Problema tsennosti v filosofii: sbornik statey / pod.red. A.G. Kharcheva i dr. – M.-L.: Nauka. – 41-49. (in Russian)
Қосымша файлдар
Как цитировать
Sabitkyzy, A. (2023). Қазақстандағы діни төзімділіктің ерекшелігі. ҚазҰУ Хабаршысы, Дінтану сериясы, 35(3), 67–76. https://doi.org/10.26577//EJRS.2023.v35.i3.r7
Шығарылым
Бөлім
Дінтану
