Tengrian consciousness: socio-psychological climate in the country
DOI:
https://doi.org/10.26577//EJRS.2022.v32.i4.r3Keywords:
Tengrianism, Shamanism, Archetype, Islam, TraditionsAbstract
This article presents a phenomenological, psychological, structural analysis of the psychological and social climate of the Tengrian faith in the modern Kazakhstan conditions from the standpoint of the philosophy of religion. We have proposed problems on the discussed platform of discourses in the public consciousness. Summarizing the system of positive and negative views on Tengrianism, we investigated their dynamics through content analysis of modern information networks. We presented the basic picture of the ethics and behavior of Tengrians, supporting it with concrete manifestations of modern archetypes of Tengrianism with state symbols and works of art. The main directions of Tengrianism in modern Kazakhstan were identified and the main directions of its further study were proposed. The transition mechanisms to Tengrianism in the public consciousness were also demonstrated, emotional levels of devotion to Tengrianism, phobias of Tengrianism, practices of Tengrianism in the course of direct study of public life were formulated.
Key words: Tengrianism, Shamanism, Archetype, Islam, Traditions.
References
Әдебиеттер
Алмұрзаева Бибігүл (2021) Қазіргі таңдағы Тәңіршілдік ағымының көзқарас негіздері мен ұстанымдары // https://religions-congress.org/kz/news/novosti/1108 (Қаралған уақыты: 15.08.2022)
Аманжолов К.Р. (2004) Қазақстан тарихы дәрістер курсы. ‒ 1-кітап. ‒ Алматы: Алматы Кітап. ‒137.
Аташ Б.М., Таңжаров М.И. (2022) Көне түркі-түркі-қазақ даласындағы
шаманизмнің генезисі мен эволюциясы: тарихи-танымдық бағдарлар. ‒ Адам әлемі. ‒ №2. ‒ 173-187.
Берістен Жанарбек (2017) Тәңіршілдік һәм қазақ халқының ұлттық миссиясы // https://abai.kz/post/57737 (Қаралған уақыты: 15.10.2022)
Грофф С. (2000) За пределами мозга: Рождение, смерть и трансценденция в психотерапии. ‒ 3-е изд. ‒ М.: Ин-т Трансперсональной Психологии, Изд-во Ин-та Психотерапии. ‒ 504.
Қалдыбаев Қ. (2015) Ұлттық қауіпсіздіктің философиялық негіздері. РhD ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған дисс. ‒ Алматы. ‒ 154.
Ландау Л.Д., Лифшиц Е.М. (2004) Квантовая механика (нерелятивистская теория). ‒ Издание 6-е, исправленное. ‒ М.: Физматлит. ‒ 800.
Мерсадық Алтынбек (2021) Тәңіршілдік – қазақ дүниетанымының ажырамас бөлшегі // https://e-history.kz/kz/news/show/33018/ (Қаралған уақыты: 15.08.2022)
Оразқұлова Қ.С. (2010) Қазақстан суретшілері шығармашылығындағы архетиптік образ бен ұжымдық бейсана философиясы: филос. ғыл. канд. ...дис.. ‒ Алматы. ‒ 123.
Оспанов С. (2009) Арғытектану негіздері: тәңірлік пен жаратушылық ілімді зерттеудің ғылыми-практикалық мәселелері. ‒ Алматы: Арыс. ‒ 424.
Сабит М., Кокумбаева Б., Темиртон Г. (2013) Духовная культура великой степи и современность. ‒Алматы: КазНИИК. ‒ 200.
Тойшыбайұлы Амантай (2020) Тәңіршілдік қазақ халқының төл діні емес // https://www.muftyat.kz/kk/articles/islam-and-society/2020-05-09/31344-tnirshildik-kazak-khalkynyn-tol-dini-emes/ (Қаралған уақыты: 15.08.2022)
Уәлиханов Ш. (1985) Қазақтардағы шамандықтың қалдығы // Таңдамалы шығармалар. ‒2-бас. ‒ Алматы: Жазушы. ‒ 560.
Юнг К.Г. (2019) Архетипы и коллективное бессознательное. ‒ М.:АСТ. ‒ 590.
References
Almurzaeva Bibıgul (2021) Qazırgı tandagy Tanırshıldık agymynyn kozqaras negızderı men ustanymdary [The basics of view and position of current Tengrianism]// https:// religions-congress.org/kz/news/novosti/1108 (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Amanzholov K.R. (2004) Qazaqstan tarihy darıster kursy [A lecture course of the History of Kazakhstan]. 1st book. ‒ Almaty: Almaty Kitap. ‒137.
Atash B.M., Tanjarov M.İ. (2022) Kone turkı-turkı-qazaq dalasyndagy shamanizmnın genezisı men evolusiasy: tarihi-tanymdyq bagdarlar [The genesis and evolution of shamanism in the ancient Turkic-Turkic-Kazakh steppe: historical and cognitive orientations]. ‒ Adam alemı. ‒ №2. ‒ 173-187.
Berısten Janarbek (2017) Tanırshıldık ham qazaq halqynyn ulttyq misiasy [Tengrianism and the national mission of Kazakh people]// https://abai.kz/post/57737 (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Dewey J. (1998) Logic: the theory of inquiry. N. Y.. p. 15
Groff S. (2000) Za predelami mozga: Rojdenie, smert i transendensia v psihoterapii [Beyond the Brain: Birth, Death and Transcendence in Psychotherapy]. ‒ 3rd ed. ‒ M.: İn-t Transpersonalnoi Psihologii, Psychotherapy Institute Publish house. ‒ 504.
Landau L. D., Lifshits E. M. (2004) Kvantovaia mehanika (nerelativistskaia teoria) [Quantum mechanics (non-relativistic theory)]. 6th ed., Edited. ‒ M.: Fizmatlit. ‒ 800.
Mersadyq Altynbek. (2021) Tanırshıldık – qazaq dunietanymynyn ajyramas bolshegı [Tengrianism as a part of Kazakh people`s worldview]// https://e-history.kz/kz/news/show/33018/ (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Orazqulova Q.S. (2000) Qazaqstan suretshılerı shygarmashylygyndagy arhetiptık obraz ben ujymdyq beisana filosofiasy. Filos.gyl.kand.diss [The philosophy of archetype image and collective uncounsciousness in the Kazakhstani painters` works]. A candidate diss.work. – Almaty. ‒ 123.
Ospanov S. (2009) Argytektanu negızderı: tanırlık pen jaratushylyq ılımdı zertteudın gylymi-praktikalyq maselelerı [The basics of geneology: the scientific-practical problems of the study of Tengrianism and the Creator study]. ‒ Almaty: Arys. ‒ 424.
Qaldybaev Q. (2015) Ulttyq qauıpsızdıktın filosofialyq negızderı [The philosophical foundations of National Security]. PhD gylymi darejesın alu ushın daiyndalgan diss. ‒ Almaty. ‒ 154.
Sabit M., Kokumbaeva B., Temirton G. (2013) Duhovnaya kultura velikoi stepi i sovremenost [Spiritual culture of the Great Steppe and modernity]. ‒ Almaty: KazNİİK. ‒ 200.
Toishybaiuly Amantai (2020) Tanırshıldık qazaq halqynyñ tol dını emes [Tengrianism is not the native religion of Kazakh people]// https://www.muftyat.kz/kk/articles/islam-and-society/2020-05-09/31344-tnirshildik-kazak-khalkynyn-tol-dini-emes/ (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Walikhanov Sh. (1985) Qazaqtardagy shamandyqtyn qaldygy [The remains of Shamanism of Kazakh people]// Tandamaly shygarmalar. 2nd ed. ‒ Almaty: Zhazushy. ‒ 560.
Yung K.G. (2019) Arhetipy i kolektivnoe bessoznatelnoe [Archetype and collective unconscious]. ‒ M.:AST. ‒ 590.
Алмұрзаева Бибігүл (2021) Қазіргі таңдағы Тәңіршілдік ағымының көзқарас негіздері мен ұстанымдары // https://religions-congress.org/kz/news/novosti/1108 (Қаралған уақыты: 15.08.2022)
Аманжолов К.Р. (2004) Қазақстан тарихы дәрістер курсы. ‒ 1-кітап. ‒ Алматы: Алматы Кітап. ‒137.
Аташ Б.М., Таңжаров М.И. (2022) Көне түркі-түркі-қазақ даласындағы
шаманизмнің генезисі мен эволюциясы: тарихи-танымдық бағдарлар. ‒ Адам әлемі. ‒ №2. ‒ 173-187.
Берістен Жанарбек (2017) Тәңіршілдік һәм қазақ халқының ұлттық миссиясы // https://abai.kz/post/57737 (Қаралған уақыты: 15.10.2022)
Грофф С. (2000) За пределами мозга: Рождение, смерть и трансценденция в психотерапии. ‒ 3-е изд. ‒ М.: Ин-т Трансперсональной Психологии, Изд-во Ин-та Психотерапии. ‒ 504.
Қалдыбаев Қ. (2015) Ұлттық қауіпсіздіктің философиялық негіздері. РhD ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған дисс. ‒ Алматы. ‒ 154.
Ландау Л.Д., Лифшиц Е.М. (2004) Квантовая механика (нерелятивистская теория). ‒ Издание 6-е, исправленное. ‒ М.: Физматлит. ‒ 800.
Мерсадық Алтынбек (2021) Тәңіршілдік – қазақ дүниетанымының ажырамас бөлшегі // https://e-history.kz/kz/news/show/33018/ (Қаралған уақыты: 15.08.2022)
Оразқұлова Қ.С. (2010) Қазақстан суретшілері шығармашылығындағы архетиптік образ бен ұжымдық бейсана философиясы: филос. ғыл. канд. ...дис.. ‒ Алматы. ‒ 123.
Оспанов С. (2009) Арғытектану негіздері: тәңірлік пен жаратушылық ілімді зерттеудің ғылыми-практикалық мәселелері. ‒ Алматы: Арыс. ‒ 424.
Сабит М., Кокумбаева Б., Темиртон Г. (2013) Духовная культура великой степи и современность. ‒Алматы: КазНИИК. ‒ 200.
Тойшыбайұлы Амантай (2020) Тәңіршілдік қазақ халқының төл діні емес // https://www.muftyat.kz/kk/articles/islam-and-society/2020-05-09/31344-tnirshildik-kazak-khalkynyn-tol-dini-emes/ (Қаралған уақыты: 15.08.2022)
Уәлиханов Ш. (1985) Қазақтардағы шамандықтың қалдығы // Таңдамалы шығармалар. ‒2-бас. ‒ Алматы: Жазушы. ‒ 560.
Юнг К.Г. (2019) Архетипы и коллективное бессознательное. ‒ М.:АСТ. ‒ 590.
References
Almurzaeva Bibıgul (2021) Qazırgı tandagy Tanırshıldık agymynyn kozqaras negızderı men ustanymdary [The basics of view and position of current Tengrianism]// https:// religions-congress.org/kz/news/novosti/1108 (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Amanzholov K.R. (2004) Qazaqstan tarihy darıster kursy [A lecture course of the History of Kazakhstan]. 1st book. ‒ Almaty: Almaty Kitap. ‒137.
Atash B.M., Tanjarov M.İ. (2022) Kone turkı-turkı-qazaq dalasyndagy shamanizmnın genezisı men evolusiasy: tarihi-tanymdyq bagdarlar [The genesis and evolution of shamanism in the ancient Turkic-Turkic-Kazakh steppe: historical and cognitive orientations]. ‒ Adam alemı. ‒ №2. ‒ 173-187.
Berısten Janarbek (2017) Tanırshıldık ham qazaq halqynyn ulttyq misiasy [Tengrianism and the national mission of Kazakh people]// https://abai.kz/post/57737 (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Dewey J. (1998) Logic: the theory of inquiry. N. Y.. p. 15
Groff S. (2000) Za predelami mozga: Rojdenie, smert i transendensia v psihoterapii [Beyond the Brain: Birth, Death and Transcendence in Psychotherapy]. ‒ 3rd ed. ‒ M.: İn-t Transpersonalnoi Psihologii, Psychotherapy Institute Publish house. ‒ 504.
Landau L. D., Lifshits E. M. (2004) Kvantovaia mehanika (nerelativistskaia teoria) [Quantum mechanics (non-relativistic theory)]. 6th ed., Edited. ‒ M.: Fizmatlit. ‒ 800.
Mersadyq Altynbek. (2021) Tanırshıldık – qazaq dunietanymynyn ajyramas bolshegı [Tengrianism as a part of Kazakh people`s worldview]// https://e-history.kz/kz/news/show/33018/ (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Orazqulova Q.S. (2000) Qazaqstan suretshılerı shygarmashylygyndagy arhetiptık obraz ben ujymdyq beisana filosofiasy. Filos.gyl.kand.diss [The philosophy of archetype image and collective uncounsciousness in the Kazakhstani painters` works]. A candidate diss.work. – Almaty. ‒ 123.
Ospanov S. (2009) Argytektanu negızderı: tanırlık pen jaratushylyq ılımdı zertteudın gylymi-praktikalyq maselelerı [The basics of geneology: the scientific-practical problems of the study of Tengrianism and the Creator study]. ‒ Almaty: Arys. ‒ 424.
Qaldybaev Q. (2015) Ulttyq qauıpsızdıktın filosofialyq negızderı [The philosophical foundations of National Security]. PhD gylymi darejesın alu ushın daiyndalgan diss. ‒ Almaty. ‒ 154.
Sabit M., Kokumbaeva B., Temirton G. (2013) Duhovnaya kultura velikoi stepi i sovremenost [Spiritual culture of the Great Steppe and modernity]. ‒ Almaty: KazNİİK. ‒ 200.
Toishybaiuly Amantai (2020) Tanırshıldık qazaq halqynyñ tol dını emes [Tengrianism is not the native religion of Kazakh people]// https://www.muftyat.kz/kk/articles/islam-and-society/2020-05-09/31344-tnirshildik-kazak-khalkynyn-tol-dini-emes/ (Qaralgan uaqyty: 15.10.2022)
Walikhanov Sh. (1985) Qazaqtardagy shamandyqtyn qaldygy [The remains of Shamanism of Kazakh people]// Tandamaly shygarmalar. 2nd ed. ‒ Almaty: Zhazushy. ‒ 560.
Yung K.G. (2019) Arhetipy i kolektivnoe bessoznatelnoe [Archetype and collective unconscious]. ‒ M.:AST. ‒ 590.
Additional Files
Published
2022-12-14
Issue
Section
Religious Studies
