Ислам ренесансы немесе Фарабитану дәуірінің негізін қалаушы түрік философы Әл-Фараби
DOI:
https://doi.org/10.26577/ejrs.2020.v22.i2.r7Аннотация
IX-XIV ғ.ғ. Ислам Ренессансымен белгілі. Сонымен қатар, бұл кезең түркі философы Фараби есімімен байланысты, Фарабизм кезеңі деп аталады. Бұл алғашқы түркі Ренессансы болды. Фараби грек философиясын ислам және түркі идеяларымен, өз дәуіріндегі барлық ғылымдардағы жан-жақты ойлармен және ілімдерді жүйелеп, қайта қарастырды. XII-XVI ғасырлардағы барлық түркі ойшылдарының ықпалы мен рухы Фарабизм дәуірінен басталды. Түркілік идеялар да осы кезеңде жаңа дәуірге өтті. Бұл идеяларда 1923 Түрік Республикасының құрылуының философиясының негізі жатыр. Бұл түркілік үшінші Ренессанс болды. Алғашқы Ренессанс Фараби атымен, екінші - түркі сопыларымен және олардың мистикалық философиясымен, ал үшіншісі – Ататүріктің төңкерістерімен байланысты аталады. Фарабиден республиканың құрылуына дейінгі Қайта өрлеу дәуірі үш түркілік кезеңдерді қамтиды, біз сол үшін Фарабиге қарыздармыз. Әл-Фарабидің еңбектерінде философия мен жеке ғылымдардың нақты бөлінуі жоқ. Бұл мәселеде ол өз дәуірінде қалыптасқан білім жүйесіне деген көзқарастарын енгізген. Фараби ғылымның беделін және оған қатысы бар адамдарды жоғары бағалайды. Ғылым үшін бізге бос әурешілік пен ұсақ өзімшілдік емес, таза жүрек, биік ойлы адамдар керек. Ғылыми зерттеу атмосферасы адамның мәдениетін, оның объективті және шындыққа бас ию қабілетін қалыптастырады.
Библиографиялық сілтемелер
Ahmet Ateş, Farabi, Ihsau’l-Ulum, Çev. MEB Yayınları, İstanbul 1989, pp. 1-53.
Ahmet Ateş. Farabi, İhsau’l-Ulum, Çev., pp. 23-44.
Ahmet Cevizci, History of Medieval Philosophy, p. 100–114.
Ahmet Cevizci, History of Medieval Philosophy, Asa Pub., Bursa 1999, p. 101.
Bekir Karlığa, Bir Medeniyet Düşünürü Farabi, İnsan Yayınları, İstanbul 2019, Introduction.
Deborah L. Black, Al-Farabi, s. 178 (History of Islamic Philosophy, edt. by Seyyed Hussain Nasr&Oliver Leamann, Routledge, NY.1993, in Vol. I).
Encyclopedia of Islam, Leiden E.J. Brill, 1980, Farabi Mad.
Frederick Copleston, S.J., A History of Philosophy, Image Books, N.Y., 1962, vol. II/214–215;
Friedrich Dieterici, Alfarabis Philosophische Abhandlungen. Leiden-E.J. Brill, 1890, ss.115-118.
Friedrich Dieterici, Alfarabis Philosophische Abhandlungen. Kessinger Publishung: 2010 p. 164.
George Makdisi, The Rise of Humanism in Classical Islam and Christian West, Edinburg University Press 1990, p. 250.
George Makdisi, The Rise of Humanism in Classical Islam and the Christian West: Edinburgh University Press p. 431.
Hasan Şahin, History of Islamic Philosophy Lectures, Theology Faculty, Ankara 2000, p. 85.
Hilmi Ziya Ülken, Türk Tefekkürü Tarihi, YKY, 4. Baskı, İstanbul 2009, p. 124.
Ian Richard Netton, al_Farabi and His School, Routledge 1991, p. 1–8.
İbn Ebi Usaybia, Uyunu’l-Enba fi Tabakati’l-Etıbba, II, 138 (narrator, İ.H. Aydın, p.m.w., p. 26).
İbn Ebi Usaybia, Uyunu’l-Enba fi Tabakati’l-Etıbba, II, 138; İbn Hallikan, Vefeyatü’l-Ayan, IV, 242; Abdurrazık, Mustafa, Feylesofü’l-Arab ve Muallimu’s-Sani, p. 67 (narrator, İ.H. Aydın, Ibid., p. 26).
İbn Ebi Usaybia, a.g.e., II, 137 (narrtor, İ. H. Aydın, p. 27).
İbrahim Hakkı Aydın, Metaphysical Thought in Farabi, Bil Publications, İstanbul 2000, p. 13–14.
İbrahim Hakkı Aydın, Metaphysical Thought in Farabi, p. 14.
İbrahim Hakkı Aydın, Metaphysical Thought in Farabi p. 15.
İbrahim Hakkı Aydın, Metaphysical Thought in Farabi, Bil Pub., İstanbul 2000, p. 24–25.
İbrahim Hakkı Aydın, Metaphysical Thought in Farabi. Istanbul. 2000. p. 96.
I. Raci el-Faruki_L. Lamia el-Faruki, Islamic Culture Atlas, çnr. M.Okan Kibaroğlu_Z. Kibaroğlu, İnkılab Pub., Istanbul 1999, p. 337–338.
I. Raci el-Faruki-L. Lamia el-Faruki, Islamic Culture Atlas, 1991. p. 397–398.
Krş. Ahmet Ateş, Giriş, (p. 38) Farabi, Ihsau’l-Ulum, -Ankara: MEB Publications, 1989.
Macit Fahri, History of Islamic Philosophy. Istanbul: SATO. 2004. p.91–92.
Mehmet Bayraktar, İslam Felsefesine Giriş, TDV Yayınları, Ankara 1997, p. 193.
Mübahat Türker-Küyel, Farabi’s “Şeraitu’l-Yakin” i, AKM Pub-No: 32, Ankara 1990, Sunuş,
Mübahat Tüeker-Küyel, Some Logic Works of Farabi, AKM Pub.-No:31, Ankara 1990, p.2.
Mübahat Türker-Küyel, Existence and Thought Teachings of Aristotle and Farabi, A.Ü. DTCF. Pub., Ankara 1959, p. 70–71, 72, 73, 74.
Nejdet Durak, Ethics in Aristotle and Farabi, (Unpublished Doctoral Dissertation), S.U. Social Sciences Institute, Konya 2003.
Nejdet Durak, Ethics in Aristotle and Farabi. Isparta. 2009. p. 160.
Şahin Filiz, The Adventure of Islamic Philosophy, Delta Pub., İstanbul 1996, p.163.
